Yaada abbaltii: Fuulli feesbuukii tokko barreffama ‘’Aangoo qeerroo: Diinonni keenya qabeenya biyyaa balleessaa jiru. Duguuggaa sanyii raawwachuuf kan qophaa’aa jirudha. Waraanni Ittisaa, Humna Addaa Oromoo, Minishaa Oromoo, Poolisiin Oromoo, Gaachana sirnaa, Koore nageenyaa, Shannee fi kan kana fakkatan gama tokkoon jiru’’ jedhuu viidiyoo wajiin qoodera.

Murtoo: Soba.Fuullii Feesbuuki kun viidiyoo qodee kanaf sagalee itti fayyadame yeroon isa kan darbee fi himana kan hin deggaree ta’uu isa fi akkasumas barreffama Afaan Amaariffan bareeffame kun viidiyoo qoodame kan hin deggaree dha (suuraa armaan gadii ilaala).

Adoolessa 22, 2016 fuullii feesbuukin maqaan isa ‘’Mulugeta Anberber’’ jedhu hordoftoota kumaa 28 ol kan qabu barreeffama afaan Amaariffa waliin viidiyoo qoodera. Himannan qodamee kun akka kana jedha: ‘’Aangoo qeerroo: Diinonni keenya qabeenya biyyaa balleessaa jiru. Duguuggaa sanyii raawwachuuf kan qophaa’aa jirudha. Waraanni Ittisa, Humna Addaa Oromoo, Minishaa Oromoo, Poolisiin Oromoo, Gaachana sirnaa, Koore nageenyaa, Shannee fi kan kana fakkatan gama tokkoon jiru. Nuuti garuu …’’ Maxxansichi deebii jaalachuu (Like) kuma torba ol kan argatee yoo ta’uu yeroo 979 ol qoodamera (suuraa armaan gadii ilaala).

Haa ta’u malee viidiyoon fuulli feesbuukii itti fayyadame himannaa jedhame kana hin deggeru.

MFCn viidiyoo kun kanaan dura maxxanfamuu isaa mirkaneessuuf ‘’Reveye reverse image search’’ fayyadamera. Meeshaan kun viidiyoo kanan dura maxxanfamee yaada guutuu wajiin kan argatee yoo ta’uu, sagalee viidiyoo sanaf itti fayyadamame sirii ta’uu isa mirkanesuuf jechoota ijoo fayyadamun vidiyoo Obbo Jawar Mohammed isa yaada kenna jiran irra argamera.

Viidiyoo namoota hedduu Alabaa Itiyoophiyaa fi Alabaa naannoo Oromiyaa qabatan jiran kun kanan Ebla 6, 2016 maqaa fuulla feesbuuki ‘’Shaggar city communication’’ jedhu irratti suuralee qoodame argamera.

‘’Gaachanni Sirnaa, Gaachana biyyati! Kutaa magaalaa Burraayyuutti Eebbi Gaachana sirnaa gaggeeffame! Shaggar lafa nagaa, misoomaa fi Guddinaa. Bulchiinsa Magaalaa Shaggar Kutaa Magaalaa Burayyuutti  Leenjii Gahumsa Qaamaa fi Tooftaalee Diina Qolachuu Leenji’aa kan ture  bakka hooggansi Magaalaa  Shaggar,Kutaa Magaalaa  Burayyuu, fi Caasan sadarkaa sadarkaan argamanitti eebbifameera’’ jedha (suuraa armaan gadii ilaala).

Fuullii feesbuuki maqaa isa ‘’Shaggar City Communication’’ kun hordooftoota kuma 68 ol kan qabu dha.

Viidiyoo qoodamee kessaa sagalee dhaga’amaa jiruu kun sagalee Obbo Jawar Mohammed yoo ta’uu, Muddee 14, 2016 Akkawuntii TikTGokin tokko maqaan isa ‘’Mk51744’’  jedhamuu irratti viidiyoo Obbo Jawar yenna yaada keena jiran kan qoodameti. Akkawuntii Tiktokin kun hordooftoota kuma 89 ol qaba (suuraa armaan gadii ilaala).

Ragaa walitti qabame irratti hundaa’uun MFC viidiyoon maqaa fuulla feesbuuki “Mulugeta Anberber‘’ qodamee kun Soba ta’uu isa mirkaneefateera.

Magaalaan Shaggar kaabaan aanaa shawaa kaabaati, kibbaan aanaa shawaa kibba lixaati, bahaan aanaa shawaa bahaati fi lixaan aanaa shawaa lixaati waliin daangeffamti.

Magaloota xixiqoo Shaggar kan ta’an kessaa: Magaalaa xiqqaa Furii, Magaalaa xiqqaa Laga xafoo, Magaalaa xiqqaa Burrayyuu, Magaalaa xiqqaa Gafarsaa Gujee, Magaalaa xiqqaa Galaan Guddaa, Magaalaa xiqqaa Galaan,Magaalaa xiqqaa Koyyee Faccee, Magaalaa xiqqaa  Kura Jidda, Magaalaa xiqqaa Malka Noonnoo, Magaalaa xiqqaa Mana Abbichuu jedhamu.

Obbo Jawar Mohamed xiinxalaa fi aktivistii siyaasaa Itoophiyaati. Hundeessitoota Oromia Media Network (OMN) keessaa tokko kan ta’an Obbo Jawaar mormii Oromoo bara 2014–2017 irratti adda dureen qindeessaa turan.

Waldhabdeen hidhannoo waraana mootummaa fi garee milishaa Faanoo gidduutti naannoo Amaaraatti itti fufee jira. 

Mootummaan federaalaa Itiyoophiyaa naannoo Amaaraatti labsii yeroo muddamaa kan labse erga gareen milishaa hidhatee naannichaa hedduu to’atanii booda.

Hagayya 11, 2023, walitti bu’iinsi naannoo Amaaraatti deemaa tureen lubbuu namoota hedduu galaaffachuu gabaasaaleen fi maxxansaalee miidiyaa hawaasaa agarsiisaniruu.

Mootummaan haleela faallaa erga raawwateen booda magaalota gurguddoo hidhattoota Faanoo jalaa deebisee qabachuu danda’eera. Haa ta’u malee, naannichatti walitti bu’iinsi fi wal-dhabdeen hidhannoo itti fufe akka jiru gabaasaaleen ni mul’isu.

The post Viidiyoon Qoodamee kun Namoota Duguuggaa Sanyii Raawwachuuf Qopha’aa Jiran hin Agarsisuu. appeared first on MultiFactCheck.

የተጠቀሰው መረጃ፦ የኦሮሚያ ኃይል ወደ አማራ ክልል ለወረራ እየገባ እንደሆነ የሚገልጽ ጽሁፍ ከቪዲዮ መረጃ ጋር በ”X” ማህበራዊ ሚዲያ ተሰራጭቷል

ብያኔ:- ነገር ግን ጽሁፉ የጥላቻ ንግግር ሲሆን የቪዲዮ መረጃው ከአራት አመት በፊት የኦሮሚያ ፖሊስ ምርቃት ስነ-ስርዓት የሚያሳይ በመሆኑ MFC ሀሰት ሲል ፈርጆታል።

በአማራ ክልል በመንግስት  ኃይላት እና በፋኖ ታጣቂዎች መካከል የቀጠለውን ግጭት መነሻ በማድረግ “Tordit- ቶ” የሚል ስያሜ ያለው የ”X” አካውንት  “ይህ ስብስብ ለተዘጋጀበት 10ኛው የኦሮሞ ወረራ ስምሪት ወስዶ ወደ አማራ ክልል በመትመም ላይ ነው። የጭፍጨፋውን ፊሽካ አብይ አህመድ ነፍቶ አስጀምሯል። ይህ ስብስብ ለኮንቬንሽናል ጦርነት አይደለም የተዘጋጀው። የጀኖሳይድ አርሚ ነው።” በማለት አንድ ቪዲዮ አሰራጭቷል (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)

ተቀማጭነቱን በአዲስ አበባ ኦሮሚያ ክልላዊ መንግስት የሚተዳደረው የኦሮሚያ ብሮድካስቲንግ ኔትወርክ (OBN) አርማ ባለበት በዚህ ቪዲዮ ላይ ከ35 በላይ በሆነ ረድፍ የተደረደሩ የኦሮሚያ ልዩ ኃይል የደንብ ልብስ የለበሱ “ወታደሮች” ይታያሉ።  (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)

MFC በልጥፉ ይዘት እና በቪዲዮው ላይ ማጣራት አድርጓል። በዚህም መልዕክቱ የተዛባ እና የጥላቻ ንግግር መሆኑን እንዲሁም ቪዲዮው በአሁኑ ወቅት ወደ አማራ ክልል እየገባ ያለ ጦር ነው ተብሎ የቀረበው መረጃ የተዛባ እና ሀሰተኛ መሆኑን አረጋግጧል።

የጥላቻ ንግግር

የመብቶች እና ዴሞክራሲ ዕድገት ማዕከል የተባለ ሀገር በቀል ሲቪል ማህበረሰብ ድርጅት በመጋቢት 2013 ዓ/ም ለህትመት ባበቃው የጸረ ጥላቻ ንግግር እና የተዛቡ መረጃዎች መለያ መመሪያ (ለማንበብ ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይጫኑ) የጥላቻ ንግግር ማህበረሰባዊና የዘር ውጥረቶችን እንደሚያባብስ እንዲሁም ለጥቃት እንደሚያነሳሳ ይገልጻል።

ተቋሙ በዚሁ ሰነዱ የጥላቻ ንግግር ተለይቶ የሚታወቅባቸው ባህሪዎች ንግግሩ ማንነት ላይ ያነጣጠረ ፣ ነውጥን የሚያበረታታ ፣ የፍረጃ ቃላትን የያዘ ፣ መልዕክቱ የደረሳቸው ተደራሲያን እርምጃ እንዲወስዱ የሚያበረታታ መሆኑን ይገልጻል።

በመሆኑም በዚሁ የ”X” አካውንት የተላለፈው መልዕክት ብሄር ላይ ያነጣጠረ ፣ ነውጥን የሚያበረታታ እና የፍረጃ ቃላትን በመጠቀም የጥላቻ መልዕክት አስተላልፏል።

ከአውድ ውጪ የተወሰደ ቪዲዮ

ከላይ ከተገለጸው መረጃ ጋር ተያይዞ የቀረበው የቪዲዮ ግብዓት ወደ አማራ ክልል እየገባ ያለ ጦር ሳይሆን የኦሮሚያ ክልል መንግስት ከአራት አመት በፊት የካቲት 29 ቀን 2012 ዓ/ም በቡልቡላ ማሰልጠኛ ማዕከል ለ30 ጊዜ የፖሊስ አባላትን ባስመረቀበት ወቅት የተቀረጸ መሆኑን MFC አረጋግጧል። (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)

የክልሎችን የልዩ ኃይል አደረጃጀት ለመበተን እና በመከላከያ ሰራዊት ውስጥ ወይንም በመደበኛው የፖሊስ የጸጥታ መዋቅር ውስጥ የማደራጀት ውሳኔ መወሰኑን ተከትሎ በአማራ ክልል የሚንቀሳቀሱ የተለያዩ “የፋኖ” አደረጃጀቶች ውሳኔውን በመቃወም ከፌደራል መንግስት ጋር ግጭት ውስጥ መግባታቸው ይታወቃል።

በክልሉ የተቀሰቀሰው ግጭት ተከትሎ በሐምሌ 25  2015 ዓ/ም በክልሉ እንዲሁም እንደ አስፈላጊነቱ በመላው ኢትዮጵያ ተግባራዊ የሚሆን ለስድስት ወራት የሚቆይ የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ የታወጀ ሲሆን  የህዝብ ተወካዮች ም/ቤት ጥር 24 2016 ዓ/ም ባካሄደው አስቸኳይ ስብሰባ ለተጨማሪ አራት ወራት እንዲራዘም አድርጎ ክልሉ በአስቸኳይ አዋጅ ስር ቆይቷል።

በአማራ ክልል በመንግስት ኃይሎች እና በፋኖ ታጣቂዎች መካከል አሁንም ድረስ በዘለቀው ግጭት የበርካታ ንጹሃን ህይወት ማለፉን ፣ ንብረት መውደሙን እንዲሁም ዜጎች ከቀያቸው መፈናቀላቸውን የኢትዮጵያ ሰብዓዊ መብት ኮሚሽን እና አለም አቀፍ ተቋማት ይፋ አድርገዋል።

The post ወደ አማራ ክልል ሰራዊት እየገባ ነው በሚል የተሰራጨው መረጃ ሀሰት ነው appeared first on MultiFactCheck.

Claim: An X account tweeted an image that shows hands of youths tied to their back and claimed the youths of Gondar, a city in Amhara Region, are getting what they deserve, which gives an impression that these youths were arrested for not standing for freedom in the context of the fighting between the Fano Militiamen and government security forces.

Verdict: Misleading. The image is taken from another context.

An X (formerly known as Twitter) account named DerejeK68472577 with 26K followers shared an image on May 9, 2024 with an Amharic texts that read: “The youth of Amhara/Gondar,  who can use freedom ridiculously, is getting their price. Maybe they get this as they were seeing football or as they were drinking Tej [alcoholic beverage consumed locally]. They made the martyr of Theodros a mockery for Oromo and Tigray ‘’ (see image below). 

This post, which was originally shared by a TikTok account named “Dagne Wale የጨነቀለት,” has received more than 6000 views and has been shared more than 39 times as of the publication of this article.

However, the image used by the account does not support the claim.

The image in question contains a photo of people whose hand appears to be tied behind their back and the texts in the image read: “ohh, what a gut-wrenching. This happens to Gondar. But how long will this happen, Amhara[?]’.”

MFC used the RevEye Reverse Image Search tool to check if the image had been posted before. The tool returned the result by finding the image from previous post.

MFC then reviewed this previous post written on X account by the name Getachew Assefa, who claimed Oromo students protesting at university. The post stated: “#Oromo university and high school students are protesting with their arms tied behind them, mimicking the way the political leader Baattee Urgeessaa was killed and disposed of, with six gunshot wounds and his arms bound with his own belt. Battee, survived by his wife and four children with a fifth on the way, was known for his outspokenness against government atrocities and his commitment to non-violent struggle, earning respect from both allies and adversaries. Reuters’  investigative report in February exposed the “Koree Nageenya” – death squad  – established by Abiy Ahmed and led by Oromia President Shimelis Abdisa, who is accused of silencing potential Oromo leaders. Calls for an independent investigation into Battee’s assassination have resonated nationally and internationally, though many doubt it will materialize’’ (see screenshot below).

This claim itself that carries the same cover photo cannot be credited as the original image. Yet, based on the gathered evidence, MFC confirmed that the image shared by “Dagne Wale የጨነቀለት” and reposted by DerejeK68472577 appears to be taken out of context and misleading.

Context

On April 6, 2023, the Ethiopian federal government announced that it had decided to disarm regional special police forces.

After the decision of the government, instability stormed the Amhara regional state opposing to  dissolution of regional special police forces. Then Armed confrontations and clashes have taken place in the Amhara region.

The Fano militiamen took control of many areas including major cities in the region. The government soon after declared a state of emergency in the region to reverse the situation.

Despite the federal government reclaiming major areas of the Amhara region, fighting and armed confrontations between Ethiopian armed forces and Fano militiamen persisted.

The post Shared Image of Arrestees in Gondar is Misleading appeared first on MultiFactCheck.

በያኑ፦ ምስሉ (አሁን) በኢትዮጵያ እየተካሄደ ያለን “የዘር ማጥፋት” የሚያሳይ ሳይሆን ከአምስት አመት በፊት በሐሰተኛ መረጃ ምክንያት የደቦ ፍርድ ጥቃት ሰለባ የሆነን ግለሰብ ዘገናኝ ምስል የሚያሳይ በመሆኑ የተጠቀሰው መረጃ ሀሰት ነው።

Zoom Afrika, የሚል ስም ያለው እና ከ274,000 በላይ ተከታዮች ያሉት የX አካውንት “በኢትዮጵያ የዘር ማጥፋት እየተካሄደ ነው” የሚል ትርጉም ካለው የእንግሊዘኛ ፅሁፍ ጋር በማያያዝ ፎቶ አጋርቷል። ይህም ትዊት ይህ ፅሑፍ እስከሚታተም ድረስ ከ102,000 በላይ እይታዎች እና ከ800 በላይ ገብረ መልስ ሲያገኝ ከ480 ጊዜ በላይ ተጋርቷል። 

ይሁን እንጂ አካውንቱ ፅሁፉን እንዲድግፍለት ያያዘው ፎቶ የቆየ እና በሌላ አውድ ውስጥ የተፈጠረን ክስተት የሚያሳይ ነው።

MFC የጎግል ምስል ማፋለጊያ መሳሪያን በመጠቀም ምስሉን ለማጣራት ባደረገው ጥረት የመጀመሪያው የምስሉ ምንጭ ወይም ባለቤት ማን እንደሆነ ለማወቅ አልተቻለም። ይሁን እንጂ መሳሪያው ይህ ምስል ከአምስት አመታት በፊት የተሰራጩትን ጨምሮ በተለያዩ ጊዜያት መሰራጨቱን ያሳያል።

በመሆኑም ይህ ዘግናኝና አሳዛኝ ክስተትን የሚያሳየው ምስል ከአምስት አመታት በፊት በነሃሴ 6/2010 አ.ም በሻሸመኔ ከተማ በወቀቱ የኦሮሚያ ሚዲያ ኔትዎርክ ዳይሬክተር የነበረውን አቶ ጃዋር መሕመድን እና ለሌሎች የቡድኑ አባላት አቀባበል ለማድረግ በተዘጋጀ ስነ ስርዓት ላይ ከተከሰተ “የደቦ ፍርድ” የተወሰደ መሆኑን ለማወቅ ተችሏል። 

በእለቱም “ቦንብ ይዟል” በሚል ሐሰተኛ መረጃ ምክንያት በአንድ ግለሰብ ላይ በደቦ አሰቃቂ ግድያ በአደባባይ የተፈፀመ ሲሆን ምስሉ በማህበራዊ ሚዲያው ላይ በስፋት ተዘዋውሯል። (ለአብነትም ይህንን ፣ ይህንን እና ይህንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ።)

በመሆኑም ምስሉ በX አካውንቱ እንደተጠቀሰው (አሁን) በኢትዮጵያ እየተካሄደ ያለን የዘር ማጥፋት የሚያሳይ ሳይሆን ከአምስት አመት ከ8 ወራት በፊት በሻሸመኔ ከተማ በሐሰተኛ መረጃ ምክንያት የደቦ ፍርድ ጥቃት ሰለባ የሆነን ግለሰብ ዘገናኝ ምስል የሚያሳይ በመሆኑ የተጠቀሰው መረጃ ሀሰት ነው።

The post “በኢትዮጵያ የዘር ማጥፋት እየተካሄደ ነው” በሚል የተሰራጨው መስል የቆየ ነው appeared first on MultiFactCheck.

የተጠቀሰው መረጃ፦ የኢትዮጵያ መከላከያ ሰራዊት አባላት የሚታዩበት ቪዲዮ “ፋኖ ይችላል” ከሚል ድምፅ ጋር “በፋኖ የተማረኩ የመከላከያ አባላት” እንደሆኑ ተደርጎ አንድ ይዘት በቲክቶክ ላይ ተሰራጭቷል። 

ብያኔ፦ ይሁን እንጂ ቪዲዮው ምስሉን ከሁለት ዓመት በፊት “በትግራይ ኃይሎች የተማረኩ የኢትዮጵያ መከላከያ ሰራዊት አባላት” እንደሆኑ ከተሰራጩ ቪዲዮዎች ፤ እንዲሁም ድምፁን ደግሞ ከ6 ወራት በፊት “በፋኖ የተማረኩ መከላከያ ሰራዊት አባላት” ተደርገው የተሰራጩ ቪዲዮዎች የተቀናበረ በመሆኑ ሐሰት ሲል MFC በይኖታል።

Ethio Viral የተባለ እና ከ30,000 በላይ ተከታዮች ያሉት የቲክቶክ አካውንት “መከላከያ መጨረሻው በቃ እንደዚህ ይሁን” የሚል ፅሁፍ የተለጠፈበት ቪዲዮ በመጋቢት 21/2016 ዓ.ም. አጋርቷል። “ፋኖ ፋኖ .. ሁሌም ያሸንፋል…” የሚል ድምፅ (Voice Over) ያለውና “የተማረኩ” ወታደሮች የሚታዩበት ቪዲዮ ከ120,000 በላይ እይታ ሲያገኝ ከ1,500 ጊዜ በላይም ተጋርቷል። 

ይሁን እንጂ MFC የተጠቀሰውን ቪዲዮ ትክክለኝነት ያጣራ ሲሆን ቪዲዮው የቆየ እና ከአማራ ክልል ግጭት እና ከ”ፋኖ ትግል” ጋር የሚያያዝ አለመሆኑን አረጋግጧል። 

MFC ከቪዲዮው ላይ የተወሰዱ ስክሪንሹቶችን በጎግል የምስል ማፋለጊያ መሳሪያ ያጣራ ሲሆን ቪዲዮው ከሁለት ዓመት በፊት በጥቅምት 8/2014 ዓ.ም. በተለያዩ የማህበራዊ ሚዲያዎች “በትግራይ ኃይሎች የተማረኩ የኢትዮጵያ መከላከያ ሰራዊት አባላት” እንደሆኑ ከተሰራጩ ቪዲዮዎች ላይ የተወሰዱ መሆናቸውን ለማወቅ ተችሏል። (ለአብነትም ይህንን ፣ ይህንን እና ይህንን መስፈንጠሪያ ይመልከቱ) 

ከዚህም በተጨማሪ ከላይ የተጠቀሰው የቲክቶክ አካውንት ቆየት ያለውንና ከወቅቱ የአማራ ክልል ግጭት ጋር ግንኙነት የሌለውን የቪዲዮ ምስል በመጠቀም ድምፁን ደግሞ ከሌሎች ቪዲዮዎች ላይ መውሰዱን ለማወቅ ተችሏል። ይህም ድምፁ ከስድስት ወራት በፊት “በፋኖ የተማረኩ የመከላከያ ሰራዊት አባላት” በሚል ከተሰራጩ ቪዲዮዎች ላይ የተወሰደ ነው። (ለአብነትም ይህንን እና ይህንን መስፈንጠሪያ ይመልከቱ።)

በመሆኑም ቪዲዮው በቲክቶክ አካውንቱ አማካይነት በተሰራጨው መልኩ አንድ ወጥ ይዘት እና ወቅታዊውን የአማራ ክልል ግጭት የሚያሳይ ሳይሆን ፤ ከተለያዩ ይዘቶች የቆየ ምስልና ድምፅ የተቀጠለ ይዘት በመሆኑ ፤ በተጨማሪም ከሁለት ዓመታት በላይ የቆየና ከፋኖና የኢትዮጵያ መንግስት ግጭት ጋር ተያያዥነት የሌለው የቪዲዮ ምስል በመሆኑ MFC ሐሰት ሲል በይኖታል።

በተመሳሳይ መንገድ Dirbabaaa Darabaa የተባለ እና ከ14,000 በላይ ተከታዮች ያሉት የቲክቶክ አካውንት አንድን ቪዲዮ ድምፁን ከሌላ ቪዲዮ በመውሰድና በማቀናበር ያጋራ ሲሆን ይህም ከ400,000 በላይ እይታ አግኝቷል። ከዚም በተጨማሪ እንደፌስቡክ ባሉ ሌሎች ማህበራዊ ሚዲያዎችም መጋራቱን ተመልክተናል። 

ከቅርብ ጊዜያት ወዲህ ምስልን ከሌላ ቪዲዮ እንዲሁም ድምፁን ደግሞ ከሌላ በመገጣጠም የማህበራዊ ሚዲያ ተጠቃሚዎችን ማደናገር እና ማሳሳት እየተለመደ በመምጣቱ ፣ የማህበራዊ ሚዲያ ተጠቃሚዎች ጥንቃቄ በማድረግ ከተመሳሳይ አሳሳች ይዘቶች ራሳቸውን እንዲጠብቁ እናሳስባለን።

ድምፃቸውና ምስላቸው ከተለያዩ ይዘቶች የተቀጠሉና ሆን ተብለው ለማሳሳት የሚሰራጩ መረጃዎችን ለመለየት የሚከተሉትን መንገዶች ይጠቀሙ።

1. ይዘቱን በሚገባ በማጤን የሚሰማው ድምፅ እና ምስሉ ላይ የሚታዩት ሰዎች የሚናገሩት በትክክል የሚገጥም መሆኑን መመልከት
2. ይዘቱን የተመለከቱት በፊስቡክ ፣ በዩቲዩብ ወይም በX ከሆነ ከቪዲዮው ላይ በሚገባ ከሚታየው ክፍል ስክሪንሾት በመውሰድ በምስል ማፋለጊያ መሳሪያዎች (እንደ Google Reverse Image Seach ፣ Tineye እና ሌሎች) መመርመር። ይህም ተመሳሳይ ቪዲዮ ከዚህ ቀድም በሌላ ድምፅ (ምናልባትም ትክክለኛው) በኢንተርኔት ላይ ተሰራጭቶ እንደሆነ ለማግኘት ይረዳዎታል።
3. ይዘቱን የተመለከቱት በቲክቶክ ከሆነ ደግሞ ከታች በምስሉ ላይ ቀስቱ የተመላከተበትን ቦታ በመንካት ተመሳሳዩን ድምፅ ከዚህ ቀደም ሌሎች ተጠቅመውበት ከሆነ ይጠቁምዎታል (ከታች ያለውን ስክሪንሾት ይመልከቱ)። 

The post የቪዲዮው ምስል በፋኖ የተማረኩ የመከላከያ ሰራዊት አባላትን አያሳይም appeared first on MultiFactCheck.

ብህሎ፡ ሰራዊት ኢትዮጵያ ኣብ ሃረርጌ ናብ ዝርከብ ጫካ መዳፍዕ ብምትኳሱ፡ እቲ ጫካ ክቃጸል ከምዝገበሮ፡ ሓደ ቴሌግራም ቻነል ከሲሱ።

ውሳነ፡ እቲ ክሲ ክልተ ግዜኦም ዝሓለፉ ምስልታት ስለ ዝተጠቕመ ብኸፊል ሓሶት ተባሂሉ ኣሎ።

ኩሽ ሚድያ ኔትዎርክ ኣተባህለ ቻነል ቴሌግራም ወተሃደራት ኢትዮጵያ ኣብ ሃረርጌ ናብ ዝርከብ ጫካ መዳፍዕ ብምትኳስ እቲ ጫካ ከም ዝቓፀለ ዝገልፁ ሰለስተ ምስልታት ኣካፊሉ ኔሩ። እቲ ቴሌግራም ቻነል 12 ሽሕ ተኸታተልቲ ዘለዎ ኮይኑ፡ እቲ ጽሑፍ ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ተጠቀምቲ ተዓዚቦም እዮም።

እቲ ናይ ቴሌግራም ሕታም ብቋንቋ ኦሮሞ “እዚ ኣብ ዞባ ምዕራብ ሃረርጌ ዝርከብ ገዳም ኣሰቦት እዩ። እቲ ጫካ ብሰንኪ እቲ ብብልጽግና ዝተተኮሰ ከቢድ ኣጽዋር ይቃጸል ኣሎ።” ብኣምሓርኛን ድማ “ሓበሬታ፡ ፋሽሽታዊ ብልጽግና [ሰልፊ] ኣብ ዞባ ምዕራብ ሃራርጌ ኣብ ኣሰቦት ብከቢድ ኣጽዋር ዝተሓገዘ ደብዳብ ስለዘካየደ እቲ ጫካ ክቃጸል ጀሚሩ ኣሎ። ሰራዊት ሓርነት ኦሮሞ ጫካ ብምዕናው ኣይስዓርን እዩ።” ዝብል እዩ።

ስእሊ 1፡ ነቲ ዝተባህለ ምንዳድ ጫካ የርእዩ እዮም ተባሂሎም ዝተዘርግሑ ስእሊታት።

ይኹን እምበር ካብተን ሰለስተ ነቲ ኣበሃህላ ንምድጋፍ ዝተጠቐሙ ምስልታት እቶም ክልተ ግዜኦም ዝሓለፎምን ናይ ሓሶትን እዮም። እቲ ካልኣይን ሳልሳይን ስእልታት ቅድሚ ዓመታት ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢታት ከምዝተዘርግሐ ተረጋጊጹ ኣሎ።

እቲ ካልኣይ ስእሊ ብ26 መጋቢት 2021 ኣብ ፌስቡክ ዝተዘርግሐ ኮይኑ፡ ‘ገላና ጋሮምሳ’ ብዝተባህለ ህቡብ ናይ ኦሮሞ ሙዚቀኛ ናይ ፌስቡክ ኣካውንት ምስ ካልኦት ኣርባዕተ ምስልታት ኣብ ክልል ኦሮምያ ምዕራብ ሸዋ ወረዳ ጅባት ባርዕ ጫካ የርኢ እዩ ዝብሉ ሓበሬታ ኣለዎ።

ኣብ ፌስቡክ ልዕሊ 986 ሽሕ ተኸታተልቲ ዘለውዎ ገላና፡ “እቲ ዝነድድ ዘሎ ጫካ ኣብ ዝተወለድኩሉ ቦታ ዝርከብ ጫካ ጅባት ይበሃል” (ኣብ ታሕቲ ካብዘለዉ ስእሊታት፡ ኣብ ታሕቲ-ጸጋም ዘሎ ምስሊ ርአ) ክብል ጽሒፉ።

ስእሊ 2፡ ገላና ምንዳድ ጫካ ጅባት የርእዩ እዮም ኢሎ ቅድሚ 3 ዓመታት ዝዘርገሖም።

ብተመሳሳሊ እቲ ሳልሳይ ምስሊ ብ22 መጋቢት 2021 40 ሽሕ ተኸተልቲ ብዘለውዎ ዋናው ሚድያ ዝተባህለ ገፅ ኣብ ፌስቡክ ምስ ካልኦት ምስልታት ዝተዘርግሐ ኮይኑ፡ ኣብ ክልል ኦሮምያ ምዕራብ ሃረርጌ ኣብ ከባቢ ገዳም ኣስቦት ባርዕ ሓዊ ከምዘጋጠመ ዝገልጽ ጽሑፍ ኣለዎ።

ስእሊ፡ 3፡ ዋናው ሚድያ ምስልታት ምንዳድ ጫካ እዮም ኢሉ ዝዘርገሖም።

ይኹን እምበር፡ ሓቅነት ናይቲ ቀዳማይ ምስሊ ክረጋገጽ ስለዘይከኣለ፡ መልቲፋክትቼክ እቲ ስእሊ ነቲ ዝተብሃለ ሓበሬታ ይድግፍ ድዩ ኣይድግፍን ከረጋግጽ ኣይከኣለን።

ስለዚ መልቲፋክትቼክ ክልተ ግዜኦም ዝሓለፎምን ናይ ሓሶትን ስእሊታት ብምሕዋሱ ነቲ ክሲ ብኸፊል ሓሶት ኢልዎ ኣሎ።

ዓውዲ

ሰራዊት ሓርነት ኦሮሞ ክሳብ 2018 ዓ.ም. ኣካል ግንባር ሓርነት ኦሮሞ (ግሓኦ) እዩ ኔሩ።

እዚ ሓበሬታ ኣብ ማኣሕበራዊ ሚድያ ዝተጋወሐ ኣብ መንጎ መንግስቲ ኢትዮጵያን ሰራዊት ሓርነት ኦሮሞን ዕጥቃዊ ግጭት ይካየደሉ ኣብ ዘሎ እዋን እዩ። ነቲ ግጭት ብሰላማዊ መንገዲ ንምፍታሕ፡ ኣብ መንጎ መንግስትን ሰሓኦን ዘተ ክግበር ፀኒሑ እዩ።

ኣብ ሚያዝያ/ግንቦት 2023 ኣብ ታንዛንያ ከተማ ዛንዚባር ብሽምግልና ኬንያን ኖርወይን ዝርርብ ሰላም ተኻይዱ ኔሩ እዩ። ቀዳማይ ዙርያ ዝርርብ ብዘይስምምዕ እኳ እንተተዛዘመ፡ ክልቲኦም ወገናት ኣወንታዊ ስጉምቲ ከምዘሎን ኣብ ገለ ጉዳያት ኣብ ሓባራዊ ምርድዳእ ከምዝበጽሑን ሓቢሮም ኔሮም።

ካልኣይ ዙርያ ዝርርብ ብምትሕብባር ብኣሜሪካ፣ ኢጋድ፣ ኖርወይን ኬንያን ኣብ ወርሒ ሕዳር ኣብ ዳሬስ ሰላም ታንዛንያ ተኻይዱ፡ ወከልቲ መንግስትን መሪሕነት ሰሓኦን ተሳቲፎም ኔሮም። ግናኸ እቲ ዝርርብ ኣብ ሕዳር ብዘይ ስምምዕ ተዛዚሙ እዩ።

The post ሰራዊት ኢትዮጵያ መዳፍዕ ተኲሱ ባርዕ ጫካ ኣስዒቡ ንምባል ዝተሓትሙ ስእሊታት ናይ ብኸፊል ሓሶት እዮም appeared first on MultiFactCheck.

Claim: A Telegram channel alleged that Ethiopian army soldiers fired artillery into a forest in Hararghe, causing the forest to burn.

Verdict: Partly False due to the use of two outdated images in the claim.

A  Telegram channel with the name KMN (which is Kush Media Network – assuming from the logo) forwarded three images from another user named Jabeessaa Qeerroo claiming that Ethiopian army soldiers fired artilleries into a forest in Hararghe of the Oromia Region, causing the forest to burn.

The Telegram channel of KMN has 12,000 subscribers, whereas of Jabeessaa’s has 23,137 subscribers. The forwarded images were viewed by more than two thousand people.

The text that was written in Afaan Oromo reads: “This is around the Asebot Monastery in the West Hararghe [Zone]. It is burning because of the heavy weapons fired by the PP [Prosperity Party – the ruling party in Ethiopia]”. The user also wrote in Amharic, stating: “Information: The fascist Prosperity [Party] is destroying the forest in Asebot in West Hararghe Zone with heavy weapons and the forest has started to burn. The Oromo Liberation Army will not be defeated by destroying the forest” (see screenshot below).

Image 1: Images show the claimed forest burning

However, two of the three images used to support the claim were outdated. Pictures at the bottom-left and at the bottom-right were found to have been previously published on social media in 2021.

The Image at bottom-left, for instance, was posted on Facebook on March 26, 2021, by a well celebrated Oromo musician Galaana Gaaromsaa, along with four other images claiming to show a forest fire in the Jibat woreda, West Showa Zone of the Oromia region. Galana, who has over 986,000 followers on Facebook, wrote: “The forest that is burning is called Jibat Forest located in my birth place” (see image at bottom-right in the screenshot below).

Image 2: Images show the burning of Jibat Forest, according to Galaana

Similarly, the image at the bottom-right, which was forwarded by KMN, was posted by Wanaw Media on its Facebook page (with 30K followers) on March 22, 2021, alongside other images. The text in the post states that a wildfire had occurred near Asebot Monastery in West Hararghe Zone of the Oromia region (see screenshot below).

Image 3: Image shows the burning of a forest shared by Wanaw Media

Yet, the authenticity of the first image at the top of the two others, which was forwarded by KMN, could not be verified, and MultiFactCheck (MFC) was unable to confirm whether it supported the claim or not.

Therefore, MFC rated the claim as partly false due to the inclusion of two old and misleading images.

Context

The claim arises amidst ongoing armed conflict between the Ethiopian government and the Oromo Liberation Army (OLA).

The Oromo Liberation Army (OLA) served as the armed wing of the Oromo Liberation Front (OLF) until 2018. However, since 2018, the OLA and the Ethiopian government have been engaged in armed conflict, marked by reports of widespread clashes. Efforts to resolve the conflict peacefully have included discussions and talks between the government and the OLA.

Peace talks were held in Zanzibar, Tanzania, in April/May 2023, mediated by Kenya and Norway. Although the first round of talks concluded without a resolution, both sides acknowledged positive progress and reached a common understanding on some issues.

A second round of talks took place in Dar es Salaam, Tanzania, in November 2023, attended by representatives of both the government and the OLA leadership. Despite facilitation by the US, IGAD, Norway, and Kenya, the talks ended without a peace deal.

The post Old Images Used to Claim Ethiopian Army Fired Artillery Causing Forest Fire was Partly False appeared first on MultiFactCheck.

_______________________________________________________

Claims: Social media accounts claimed that the perpetrators of recently circulated video of armed soldiers threatening a victim with a knife and a gun were the fighters of the Oromo Liberation Army (OLA)

Verdict: After cross-checking the claims and the response from the OLA, the MultiFactCheck (MFC) rated the claims as Misleading

____________________________________________________________

During the last days of February, social media users shared a video content on their X (formerly Twitter) and on Tiktok accounts claiming that the perpetrators who were  seen in the uniform of the Ethiopian National Defense Force (ENDF) and Federal Forces physically harassing and intimidating a young man with a knife and a gun were members of the Oromo Liberation Front-Oromo Liberation Army (OLF-OLA). 

Anteneh Shiferaw, who has close to 6000 followers on his X account, wrote: “This’s the Savagery and Barbaric act of Oromo Liberation Front [OLF]”. This specific tweet was viewed by more than 78,000 people, received hundreds of interactions, and reposted by thousands of people (see below screenshot). 

Image 1: Screenshot from Anteneh’s X account claiming the OLF-OLA harassing the young man.

This content became a potential source of mis/disinformation triggering hate speech with the allegations that the incident happened against an Amhara victim by the OLF-OLA soldiers. The content also bears slurs that have the potential of inciting or exacerbating conflicts between the Oromo and the Amhara people, the two populous ethnic groups in Ethiopia. 

Another X account holder with the name Antonio, who has more than 33,000 followers, for instance, wrote: “What has been happening in Wellega [a place in the Oromia Regional State] for years now came to the doorsteps of every Amhara.” This content was again viewed by close to 11,000 people.  

Image 2: Screenshot of Antonio’s X account claiming the victim was from an Amhara ethnic member.

Another twitter named Ras Tafari wrote that “the #Amhara people are fighting with a beast” not only today but starting “600 years ago”, which could give others the picture that the Oromo people have been ‘invaders, assimilators, and killers’. 

Image 3: Screenshot from X account holder disseminating false and demeaning content against Oromo with a video allegation.

However, the OLF-OLA issued a statement stating that the perpetrators of the physical abuse against the young man were the members of the ENDF and of the Federal Police operating in the Goro Dola district in the Guji Zone of Oromia Regional State. The statement elaborated that the victim was also found to be a young man named Ahmed Qasim Dube living in Saraansa village, which is located in the Zone. 

The OLF-OLA stated its non-engagement in the action by accusing the ENDF and the Federal Police for what it said was “inhumane treatment and barbaric act” committed by “uniformed Ethiopian security forces’. 

Such human rights violations and related atrocities in the conflict-troubled Ethiopia are not the first time. Beside these gross violations of human rights against civilians, social media users have been also manipulating such audiovisual content to fit into their narratives that exacerbate conflicts on the ground. In June 2023, for instance, similar content that happened in January 2022 in Benishangul Gumuz Regional State was shared on social media as if it happened in the Amhara Regional State against the Amhara civilians. 

In light of what was shared by X account holders and the statement issued by OLF-OLA as a response to the claimants, MFC rendered the claims as misleading.

The post Perpetrators Abusing a Person with Knife and Gun was Claimed on OLF-OLA appeared first on MultiFactCheck.

___________________________________________________________________

Yaada Abbaltii: Haleellaa Roobii Fulbaana 20, 2016, Wallaggaa Bahaa Aanaa Giddaa Ayyaanaa keessatti raawwatamee jedhameef ragaadha kan jedhame suuraan lama Feesbuukii irratti tamsa’aniiru.

Murtoo: Suuraaleen lamaan Fulbaana 20, 2016 kaafaman haleellaa Wallaggaa Bahaa Aanaa Giddaa Ayyaanaa keessatti raawwatameen waan wal hin qabanneef, soba ta’uu isa MultiFactCheck (MFC) mirkaneefatera.

___________________________________________________________________

Akkaawuntiiwwan Feesbuukii hedduun “haleellaa namoota qulqulluu Godina Wallagaa Bahaa Aanaa Giddaa Ayyaanaatti raawwatame” balaaleffachuun gadda isaanii ibsaniiru. Fulbaana 21, 2016 barreeffama isaanii keessatti suuraa lama maxxansaniiru (akkuma suuraa iskiriinshoot irratti mul’atu). Maxxansi akkaawuntiiwwan akka Sagalee Wareegamtoota Wangeelaa, Gemechisa Hirpa, Daandii Elemoo, Jabaa Keenya, Siraaji Eliyaasi, Hamatamaan Leenca maxxansan tokkoon tokkoon isaanii yaada (comment) 20 hanga 87 giddu jiru argataniiru. Fakkeenyaaf suuraa armaan gadi ilaala.

Suuraa 1ffaa :- Suuraan kun kan Sagalee Wareegamtoota Wangeelaa hordoftoota gara 7,000 qabu yoo ta’u haleellaa “Gidda Ayyaanaa” irratti gadda isaa ibsuun dhuma maxxansa kanaa irratti suuraan kun kan Giddaa Ayyaanaa akka ta’e “yaadachiisa” jedha.

Barreeffamoonni Afaan Oromoo barreefamanii miidiyaa hawaasaa irra naanna’an, taatee kun Aanaa sanati kan raawwatame yoo ta’u, lubbuun namoota sadii hidhatoota “Faannoo” jedhamaniin kan ajjeefaman ta’uu isaani gabaasaaleen adda addaa ba’aniiru. BBC Afaan Oromo jiraattota naannoo sana wabeeffachuun akka gabaasetti haleellaan kun Roobii Fulbaana 20, 2016 akka raawwatame ibseera (liinkii kana ilaalaa). Gabaasni dhaabbilee mirga namoomaatin yeroo adda addaa maxxanfaman akka agarsiisaniti haleellaa kanaan namoonni qulqulluu hedduun du’aniiru. 

Akkuma bu’aan Google Reverse Image Search agarsiisuti suuraaleen kunneen ji’a lama dura, Adoolessa 30, 2016 miidiyaa hawaasaa adda addaa irra kan naanna’aa turan ta’u isaanii MFC mirkaneefatera (linkii kanneen fayyadamuun ilaalaa). Kanaafu suuraan lamaan akkaawuntii Feesbuukii adda addaa irra naana’aan haleellaa jedhame kana ibsuuf itti fayyadaman waan bakka hin buunef gaafa Roobii Fulbaana 20, 2016 taatee ta’e jedhameef akka ragaati dhiyeessuun dogoggora.

Dhiha Itiyoophiyaa, keessattuu Wallaggaa Lixaa fi Bahaa, keessatti waggoota hedduudhaaf walitti bu’iinsi fi nagaan dhibuun akka ture beekamaadha. Wal-dhabdeen kun tokko mootummaa fi Waraana Bilisummaa Oromoo (WBO) gidduutti yoo ta’u, yeroo biraa ammoo humnoota Faannoo fi WBO gidduutti. Barreeffamoonnifi maxxansitooni hedduun Feesbuukii irra naana’aan haala kana ilaalchisuun kan tamsa’aniidha.

Resom Aredom, daayreektarri fiilmii “Hitsats” (‘ሕፃፅ’) Feesbuukii irratti akka qoodanitti suuraan kunneen “ajjeechaa” miidiyaa hawaasaa irratti tamsa’e kan hin agarsiifne yoo ta’u, fiilmii “dhiitama mirga namoomaa” kan waraanni Eertiraa naannoo Tigraayiti raawwateera jedhamu irratti kan hojjetame irraa kan fudhatamaniidha jechun dubbataniiru. 

Suuraa 2ffaa :- Suuraaleen lamaan arma oliti argamaan kun karaa dogoggoraa miidiyaa hawaasaa irra naanna’aa kan turan ta’u isaani ilaalchise barreessaa fi daayreektarri fiilmichaa ta’uu kan himu Raasom Aredom kan qoodedha.

Produseeri fiilmichaa ta’uu isaa kan himu TK Adver waa’ee suuraa ji’a tokko dura naanna’aa ture ilaalchisee Fulbaana 2 kana qoodeera: ”Suuraan kun yeroo fiilmii seenaa dhugaa irratti hundaa’e hojjechaa turretti kan kaafamedha. Fayyadamtoonni miidiyaa hawaasaa tokko tokko suuraa kana ergaa siyaasaaf itti fayyadamaa jiru.”

Suuraa 3ffaa:- Suuraan kun odeeffannoo miseensonni fiilmichaa waliif qoodan poostara fiilmii Tigrinyaa “Hitsats” jedhamuudha.

Suuraalee filmi-duubaa kan biroo yoo ilaalle, tatootifi hojjettoonni walfakkaatan kaameraa fiilmii qabatanii argina (skiriinshooti armaan gadii ilaalaa).

Lolli Mootummaa Federaalaa Itiyoophiyaa fi humnoota Tigraay gidduutti waggoota lamaaf turee fi Waliigaltee Piriitooriyaatiin xumurame dhiiga hedduu dhangalaasuun isaa ni yaadatama. Keessattuu, waraanni Eertiraa gama Itoophiyaatiin humna Tigraay lolaa ture, namoota qulqulluu naannoo Tigraayitti dhiittaa mirga namoomaa raawwachuu isaa dhaabbileen mirga namoomaa adda addaa gabaasaa turaniiru.

Kanneen keessaa tokko duguuggaa waraanni Eertiraa magaalaa Hitsats keessatti raawwate jedhamedha. Kana daayreektarri fiilmiicha Resom Aredom gaafifi deebii keene irrati ibseera.

Kanaaf MFC suuraawwan naanna’aa jiran erga qoratee booda suuraan lamaan haleellaa Wallagaa Bahaa Aanaa Giddaa Ayyaanaatti Fulbaana 20/2016 raawwatameen kan wal hin qabanne yoo ta’uu soba ta’uu isaa mirkaneefatera.

The post Suuraaleen Lameen Kunneen Haleellaa Godina Wallagaa Bahaa Aanaa Giddaa Ayyaanaati Raawwatame Jedhame hin Agarsiisan  appeared first on MultiFactCheck.

________________________________________________________________________________

የተጠቀሰው መረጃ ፦ ሁለት ፎቶዎች የረቡዕ የካቲት 20/2016ቱ የምስራቅ ወለጋ ጊዳ አያና ወረዳ ጥቃት የሚያስረዱ ተደርገው በፌስቡክ ላይ ተሰራጭተዋል።

ብያኔ ፦ ሁለቱ ምስሎች በየካቲት 20/2016 ዓ.ም. በምስራቅ ወለጋ ጊዳ አያና ወረዳ ከተፈፀመው ጥቃት ጋር የሚያያዙ ባለመሆናቸውን ፤ ሐሰት ሲል MFC በይኗቸዋል።

_________________________________________________________________________________

በርካታ የፌስቡክ አካውንቶች “በምስራቅ ወለጋ ዞን ጊዳ አያና ወረዳ በንፁሀን ላይ የደረሰ ጥቃትን” በማውገዝ ሀዘናቸውን የገለፁ ሲሆን ፤ በፅሁፋቸውም ሁለት ምስሎችን እያያያዙ በየካቲት 21/2016 ፖስት አድርገዋል (በስክሪንሾቱ በሚታየው መልኩ)። ለአብነትም Sagalee Wareegamtoota Wangeelaa ፣ Gemechisa Hirpa ፣ Daandii Elemoo ፣ Jabaa Keenya ፣ Siraaji Eliyaasi ፣ Hamatamaan Leenca ፣ በመሳሰሉት አካውንቶች የተለጠፉትን ፖስቶች መጥቀስ የሚቻል ሲሆን ፣ እያንዳንዳቸውም ከ 20 እስከ 87 የሚደርሱ ግብረ መለሶች አግኝተዋል።

ምስል 1 :- ይህ ምስል Sagalee Wareegamtoota Wangeelaa የተባለውና 6,900 ተከታዮች ያሉት አካውንት በ “ጊዳ አያናው” ጥቃት ማዘኑን የገለፀበት ሲሆን በፅሁፉ መጨረሻም “ማሳሰቢያ” በማለት ምስሎቹ የጊዳ አያና መሆናቸውን የሚገልፅበት ስክሪንሾት ነው

በአፋን ኦሮሞ ተፅፈው የተዘዋወሩት ፅሁፎች ፤ ክስተቱ መፈፀሙንና የሶስት ሰዎች ሕይወት “ፋኖ ናቸው” በተባሉ ታጣቂዎች መፈፀሙን ከስፍራው መረጃ ማግኘታቸውን የተለያዩ ዘገባዎች ወጥተዋል። ቢቢሲ አፋን ኦሮሞ የአካባቢውን ነዋሪዎች ዋቢ አድርጎ እንደዘገበውም ጥቃቱ የተፈፀመው ረቡእ የካቲት 20/2016 ነው (ይህንን መስፈንጠሪያ ይመልከቱ)።

ይሁን እንጂ የተለያዩ የፌስቡክ አካውንቶቹ የተጠቀሰውን ጥቃት ለማስረዳት የተጠቀሟቸው ሁለቱ ምስሎች ግን የቆዩ በመሆናቸው ፎቶዎቹ ረቡዕ የካቲት 20/2016 ዓ.ም. ተፈፀመ ለተባለው ክስተት ማስረጃ ተደርገው መቅረባቸው አሳሳች ነው።

በምዕራቡ የኢትዮጵያ ክፍል በተለይም በምዕራብ እና ምስራቅ ወለጋ ለበርካታ አመታት የዘለቀ ግጭትና የሰላም መደፍረስ መኖሩ የሚታወቅ ነው። ግጭቶቹም አንዴ በመንግስት እና በኦሮሞ ነፃነት ሰራዊት መካከል ፤ ሌላ ጊዜ በፋኖ ኃይሎችና በኦሮሞ ነፃነት ሰራዊት መካከል እና በሌሎች ኢ-መደበኛ ታጣቂዎች መካከል ሲደረግም ቆይቷል። በነዚህ ጥቃቶችም የበርካታ ንፁሐን ዜጎች ህይወት ማለፉንም በተለያዩ ጊዜያት የሚወጡ የሰብዓዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች ርፖርት ያመለክታል። 

በተመሳሳይም በዚሁ ሳምንት የካቲት 20/2016 በኦሮሚያ ክልል ምስራቅ ወለጋ ጊዳ አያና ወረዳ በተፈፀመ እና “የፋኖ ታጣቂዎች ፈፅመውታል” በተባለው ጥቃት የ3 ሰዎች ሕይወት ማለፉ ተዘግቧል። የፌስቡክ ፖስቶቹም በዚህ አውድ ውስጥ የተሰራጩ ናቸው። 

ይሁንና የጎግል ምስል ማፋለጊያ (Google Reverse Image Search) ውጤት እንደሚያሳየው ፤ ምስሎቹ ከሁለት ወራት በፊት ከህዳር 30/2016 በተለያዩ ማህበራዊ ሚዲያዎች ላይ ሲዘዋወር ነበር (እነዚህን ማስፈንጠሪያዎች ተጠቅመው ይመልከቷቸው)።

ምስሎቹም በማህበራዊ ሚዲያ ላይ በተሰራጨው መልኩ ‘የተከሰተን ግደያ’ የሚያሳይ ሳይሆን በሰሜን ኢትዮጵያ በነበረው ጦርነት ምክንያት ‘ሕፃፅ’ በተባለ የትግራይ አካባቢ በኤርትራ ሰራዊት ተፈፅሟል ያሉትን “የሰብአዊ መብት ጥሰት” ከሚዳስስ ፊልም ላይ የተወሰደ ቀረፃ መሆኑን ሕፃፅ የተሰኘው ፊልም ዳይሬክተር Resom Aredom በፌስቡክ ላይ አጋርቷል።

ምስል 2 :- ይህ ምስል የፊልሙ ፀሐፊና ዳይሬክተር እንደሆነ የሚናገረው ርእሶም አረዶም በማህበራዊ ሚዲያው ላይ በተሳሳተ መልኩ ስለተዘዋወሩት ሁለቱ ፎቶዎች ያጋራበት ስክሪንሾት ሲሆን ፣ የተፃፈው የትግርኛ ፅሁፍም በፎቶዎቹ ላይ የሚታዩት የፊልሙ ኣባላት መሆናቸውን ይገልፃል። 

እንደዚሁም የፊልሙ ፕሮዲዩሰር እንደሆነ የሚገልፀው TK Adver ከአንድ ወር በፊት ስለሚዘዋወረው ፎቶ በFeb 2 እንዲህ ብሎ አጋርቶ ነበር። “ይህ ምስል የተወሰደው በእውነተኛ ታሪክ ላይ የተመሰረተ ፊልም በምንሰራበት ወቅት ነው። አንዳንድ የማህበራዊ ሚዲያ ተጠቃሚዎች ይህንን ምስል ለፖለቲካዊ መልእክቶች እየተጠቀሙበት ነው።”

ምስል 3 :- ይህ ምስል “ሕፃፅ” የተሰኘው በትግርኛ ቋንቋ የተሰራው ፊልም ፖስተር መሆኑን የፊልሙ አባላት ካጋሩት መረጃዎች ለማወቅ ተችሏል።

ሌሎች ከቀረፃ ጀርባ ምስሎችንም ስንምለከት ተመሳሳይ ተዋናዮችና የፊልም ካሜራ የያዙ ባለሙያዎችን እንመለከታለን (ከታች ያለውን ስክሪንሾት ይመልከቱ)።

ሁለት አመት በዘለቀውና በፕሪቶሪያው ስምምነት ማብቂያ ያገኘው የኢትዮጵያ ፌዴራል መንግስትና የትግራይ ሀይሎች ጦርነት ብዙ ደም ያፋሰሰ መሆኑ የሚታወስ ነው። በተለይም ከኢትዮጵያ ጎን ተሰልፎ የትግራይን ሀይሎች ሲዋጋ የነበረው የኤርትራ ሰራዊት በትግራይ ክልል በንፁሀን ላይ የሰብአዊ መብት ጥሰት ፈፅሟል ተብሎ በተለያዩ የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች ሪፖርቶች ሲወጡ ቆይተዋል። 

ከእነዚህ መካከልም አንደኛው በኤርትራ ሰራዊት በሕፃፅ ከተማ ተፈጽሟል የተባለው ጭፍጨፋ ነው። ይህም “ሕፃፅ” የተሰኘው ፊልም ይህንን ክስተት የሚዘግብ እንደሆነ ዳይሬክተር እንደሆነ የሚገልፀው ርእሶም ኣረዶም ባደረጋቸው ቃለ መጠይቆች ገልጿል።

በመሆኑም MFC የተዘዋወሩትን ፎቶዎች በመመርመር ሁለቱ ምስሎች በየካቲት 20/2016 ዓም በምስራቅ ወለጋ ጊዳ አያና ወረዳ ከተፈፀመው ጥቃት ጋር የሚያያዙ አለመሆናቸውን በማረጋገጡ ፤ ሐሰት ሲል በይኗቸዋል።

The post ሁለቱ ምስሎች በየካቲት 20/2016 በምስራቅ ወለጋ ጊዳ አያና ወረዳ ተፈፀመ የተባለውን ጥቃት አያሳዩም appeared first on MultiFactCheck.