Yaada Abbaltii: Akkaawuntiin X tokko ‘’oddeffanoo Faanoof:…Har’a waaree booda xiyyaara waraanaa Su-27 samii Finfinnee irraa yeroo gara Goojjamitti balali’edha. Xiyyaarri kun akka shaakala godhuf ajajame. Waraanaf ta’u isaati. Faanoon of eeggannoo gochuu qaba.’’ 

Murtoo: Soba. Suuraan kun yeroon isa kan turee fi waldhabdee amma naannoo Amaaraa keessa jiruun kan wal hin qabanne dha.

Adoolessa 17, 2016 akkaawuntiin X maqaan ishe ‘’Elizabeth Altaye’’ jedhu hordoftoota kumaa 18 ol kan qabdu barreeffama afaan Amaariffa suuraa walin qoodeti. Himannan qodamee kun akka kana jedha: ‘’Oddeffanoo Faanoof:…Har’a waaree booda xiyyaara waraanaa Su-27 samii Finfinnee irra yeroo gara Goojjaamiti balali’edha. Xiyyaarri kun akka shaakala godhu ajajame. Waraanaf ta’u isaati. Faanoon of eeggannoo gochuu qaba.’’ Maxxansichi dawwatoota 1,646 kan argate yoo ta’u yeroo 25 ol qoodamera (suuraa armaan gadii ilaala).

Haa ta’u malee, MFCn suuraan kun kanaan dura maxxanfamuu isaa mirkaneessuuf ‘’Reveye reverse image search’’ fayyadamera. Meeshaan kun suuraa duraan  maxxanfamee sakata’uun  deebii argatera.

Kun erga mirkanaa’ee booda qabiyyeen ibsame AeroTime fi 9GAG dabalatee marsariitiiwwan oduu biroo irratti maxxanfamu isa addan baafateera.

Guraandhala 13, 2014 maxxansa marsariitii oduu AeroTime irratti suurraa wal fakkata kan qodamee yoo ta’uu barreffamni isaas akkana jedha:‘’Xiyyaarri waraanaa Yukireen Su-27 Rumaaniyaa keessatti kan to’atamedha. Xiyyaari Su-27 kun kan Humna Qilleensaa Yukireeniti. Xiyyaarri loltuu kun gara buufata qilleensaa RoAF 95ffaa magaalaa Bakaw kaaba baha Roomaaniyaatti geessuun achitti buute’’ (Suuraa armaan gadii ilaala).

Marsariitii AeroTime giddugala dijitaalaa fi ogummaa aviyeeshinii addunyaa kan chaanaalii hedduu qabuu fi oduu, taateewwanii fi tajaajila gorsaa addunyaa aviyeeshiniif kennuudha. AeroTime wiirtuu sochii  teessoo isaa Vilnius, Lithuania dha.

Xiyyaarri waraanaa kun marsariitiiwwan oduu hedduu irratti mul’ateera. Akkaawuntii 9GAG ‘’Mrdodobird’’ jedhamu xiyyaara waraanaa walfakkaatu maxxanseera. Barreeffamni kun akka jedhutti xiyyaara SU-27 “Blue 23” guyyoota muraasa dura kan Rumaaniyaati buute turte gara Yukireenitti deebite. Meeshaa waraanas hiikkate (akka seera idila-addunyaati), RoAF Mig-21 LanceR’n eegame gara daangaa bakka loltoota Yukireen kan biroo jiraniti gegeefamteeti. Xiyyaarri kunis nagaan bu’eera, gara lolaattis deebi’uufis qophiidha (suuraa armaan gadii ilaala).

Marsariitii 9GAG bara 2000 barataa Yunivarsiitii Hoong Koong Reey Chaan dabalatee garee lammiilee Hoong Koong waliin kan hundeeffamedha. Waltajjiin kunis toora interneetii filannoo iimeelii fayyadamtoonni salphaatti suuraa ykn viidiyoo qoosaaf irratti qooddatanidha.

Maxxansa suuraa xiyyaara waraana qaama ishe irratti koodii 23 qabu maxxansa “Elizabeth Altaye” wajjin tokko dha (suuraa armaan gadii ilaala).

.

MFCn barreeffama kana sakkata’ee suuraan kun himannaa kana akka hin deeggarre mirkaneessera. Kanaaf barreeffamni kun Soba ta’un isaa madaalameera.

Waldhabdeen hidhannoo humnoota mootummaa fi gareewwan milishaa Faanoo gidduu jiru naannoo Amaaraa keessatti akka itti fufeti jira. Mootummaan humnoonni waraanaa naanoo Amaara keessa turaan gartokkee akka hidhannoo hiikkatanii fi dhaabbilee nageenyaa biroo kan akka poolisii federaalaa, ykn humna poolisii naannootti akka makaman ajajuu hordofeeeti dubbin kan ka’e. Mootummaan federaalaa Itiyoophiyaas erga gareen kun hidhatee naannichaa hedduu to’ate booda naannoo Amaaraatti labsii yeroo muddamaa labse jira.

Hagayya  5, 2015 walitti bu’iinsi naannoo Amaaraa keessatti deemaa jiru kanan lubbuu namoota hedduu galaafamu isa gabaasaalee fi maxxansaalee miidiyaa hawaasaa ni mul’isu.

Mootummaan haleellaa Faanoo irrati erga fudhate booda magaalota gurguddoo hidhattoota kana jalaa deebifachu isaas gabaafameera. 

Ji’a Muddee keessa hogganaan raayyaa ittisa biyyaa Obbo Birhaanuu Juulaa waa’ee itti fayyadama diroonii yeroo dubbataniti namoota nagaa irratti akka hin xiyyeefane dubbachuun isaani ni yaadatama. “Dirooniin waraanaaf fi lolaaf  kan ijaaramedha. Miidiyaa irratti diroonii akka qabnu beeksisuuf osoo hin taane waliin loluuf bitanne,” jechuun Dhaabbata Biroodkaastii Itoophiyaaf [EBC] dubataniru.

The post Suuraan Xiyyaarri Waraanaa Gara Goojjamiti Qajeelaa Jira Jedhu Soba appeared first on MultiFactCheck.

Yaada Abbaltii: Akkaawuntii TikToki tokko viidiyoo xiyyaarri waraanaa L-100 jedhamu Bahirdar keesssati kufe kan jedhu qoode.

Murtoo: Soba. Viidiyoon kun yeroon isa kan turee fi bara 2013 waraana naannoo Tigraay keessa ture irraa kan fudhatamedha.

Akkaawuntii TikToki kan maqaa isaa “beemnethabtamu” jedhamufi kan hordoftoota kuma 62 ol qabu, viidiyoofi barreeffama afaan Amaariffattin akkana jechun qoode: “oduu hatattamaa: xiyyaarri waraanaa L-100 jedhamu bahirdaritti rukutamee jira” (suuraa armaan gadii ilaala).

Maxxansi akkaawuntii TikToki “beemnethabtamu” jedhamun kan qoodame kun deebii 13 ol argateera. 

Haa ta’u malee viidiyoon akkaawuntichi itti fayyadame himannaa jedhame kana hin deggeru.

Viidiyoon kun meeshaa gubatee kan agarsiisu yoo ta’u barreeffamnii viidiyoo kana keessatti argamuu immo akkas jedha: “oduu hatattamaa : xiyyaarri waraanaa L-100 jedhamu Bahirdaritti rukutamee jira.”

MFC meeshaalee InVid fi WeVerify jedhamaan fayyadamuun viidiyoon kun kanaan dura maxxanfamuu isaa mirkaneessera. Meeshaaleen kun viidiyoofi barreeffama kanaan duraa hirame irraa sakkata’ee deebi argateera.  Viidiyoon kun Waxabajjii 17, 2013 marsariitii oduu “Defense Redefined” jedhamuufi Waxabajji 16, 2013 fuulla Feesbukki “Eritrea Watch [EW]” jedhamu irratti maxxanfameera.

Barreeffamafi suuraa marsariitii oduu “Defence Redefined” qoode kan armaan gadii irra ilaala.

Viidiyoon kun Waxabajji 17, 2013 marsariitii oduu “Defence Redefined” irratti mata duree “Gerillas TDF C-130 Itoophiyaa – “All aboard dead” – VIDEO” jechuun bifa suuraafi bareefamaatin qoodamera. Waxabajjii 16 “Raayyaan Ittisa Tigraay (TDF)” kutaaleen ittisa qilleensaa xiyyaara geejjibaa C-130 kan humna qilleensaa Itoophiyaa (ETAF) rukutee kuffisuu isaa himate jira jechuunis ibseera. 

“Xiyyaarichi har’a ganama naannoo kibba baha Tigraay magaalaa Gijet jedhamtutti akka kufe gabaafameera. Maddeen Tigraay suuraa xiyyaara caccabaa fi gubbataa agarsiisu maxxansaniiru” (suuraa armaan gadii ilaala).

Marsaritti Oduu SignalGeneriX [Defence Redefined] nageenyaa fi hariiroo idil-addunyaa irratti hojjata. SignalGeneriX akka dhaabbilee teeknooloojii ittisa Qophros barbaachisoo ta’an keessaa tokko ta’etti dha. SignalGeneriX bara 1997 erga hundeeffamee booda akka qajeelfama dhaabbataa fi qajeelfama isaatti, kenniinsa qorannoo fi misooma adda ta’e damee Adeemsa Mallattoo Dijiitaalaa [Digital signal processing or DSP] wajjin qunnamtii qaba.

Viidiyoon wal fakkaataa Waxabajji 16, 2013 fuulla Feesbukkii “Eritrea watch [EW]” irratti  barreeffamni immo akkana jechuun qoodera: “TDF [Raayyaa Ittisa Tigraay] xiyyaara geejjibaa C130 kan dhoo’aa fi meeshaa waraanaa fe’ee ture rukutee buuse” jedha (suuraa armaan gadii ilaalaa).

“Eritrea watch [EW]” miidiyaa lammiilee fi gaazexeessitoota biyaa Ertiraa keessa jiran yoo ta’u,. Feesbuuki irrattis hordoftoota 7000 ol qaba.

Ragaa walitti qabame irratti hundaa’uun MFC viidiyoon “beemnethabtamu” akkan jechuun qoode “oduu hatattamaa: xiyyaarri waraanaa L-100 jedhamu Bahirdarittii rukkutame kufe” jechuun qoode soba ta’u isaa mirkaneefateera.

Waraanni naannoo Tigraay keessa Onkololeessa 24 bara 2013 hanga Onkololeessa 24 bara 2015 kan ture yoo ta’u, adda durummaan garee humnoota mootummaa federaalaa Itoophiyaa – kan humna waraana Ertiraa degerameefi Adda Bilisummaa Ummata Tigraay (TPLF) gidduti ture.

Waraanni naannoo Amaaraa Bitootesa bara 2015 humnoota milishaa Faanoo fi mootummaa Itiyoophiyaa gidduutti waldhabdee ta’een gara lola hidhannooti kan jijjiramedha dha.

Waxabajjii 16, 2013 xiyyaarri humna qilleensaa Itiyoophiyaa L-100-30 (MSN 5022) naannoo Gijet, Itiyoophiyaa balaa mudateen barbadaa’un isaa gabafameera. Gabaasni hin mirkanoofne kun akka mul’isutti yeroo waldhabdee hidhannoo naannoo Tigraay tureti ji’a Sadaasa bara 2013 xiyyaarichi “Raayyaa Ittisa Tigraayin (TDF)” rukutame kufeera.

Odeeffannoo waa’ee xiyyaarota ‘’L-100 fi C-130 Hercules’’ 

Dhaabata “Lockheed L-100 Hercules” xiyyaara geejjibaa waraanaa “C-130 Hercules” baay’ee beekamaa ta’ee fi gargarsaa hawaasaf akka ooluf Lockheed Corporation jedhamu kan hojatameedha.

Xiyyaara fe’umsaa L-100 kun keessumaa biyyoota hin guddanne keessatti faayidaa guddaa akka qaban mirkanaa’eera.

Xiyyaaronni C-130 lama qofti tajaajila Humni Qilleensaa Itiyoophiyaa [ETAF] keessa akka jiran gabaafamera. Xiyyaaronni lamaan kunneen Ameerikaan dandeettii bulchiinsa Ityoophiyaa guddisuuf akka dhiyeessite gabaasni ni mul’isa.

The post Viidiyoon Qoodame Bahirdariti Xiyyaaraa Gubachuu hin Agarsiisu appeared first on MultiFactCheck.

የተጠቀሰው መረጃ፡ ጋዜጠኛ መሳይ መኮንን “የአማራ ህዝብ ተነስቷል። የአማራ አርሶ አደር ሆ ብሎ ወጥቷል” የሚል መረጃ ከአንድ ምስል ጋር ከ224ሺ በላይ ተከታዮች ባለው የፌስቡክ ገጽ ላይ አጋርቷል።

ብያኔ፡ ምስሉ የቆየ ሲሆን አሁናዊ በሆነው የአማራ ክልል የትጥቅ ግጭት ላይ ለመሳተፍ  የወጣ አርሶ አደርን የሚያሳይ አይደለም።

የቀድሞው ኢሳት ቴሌቭዥን ጣብያ ጋዜጠኛ እና በአሁን ሰዓት Anchor Media የተባለ የዩቲውብ ሚዲያ አዘጋጅ መሳይ መኮንን ከ224ሺ በላይ ተከታዮች ባለው የፌስቡክ ገጹ በኩል ነሐሴ 3 ቀን 2016 ዓ/ም “ይናገራል ፎቶ” የሚል ጽሑፍ ከአንድ ምስል ጋር አጋርቷል። 

ጋዜጠኛው በዚሁ ልጥፍ ላይ “ጃውሳ እያልክ አትጃጃል። ፎጤ ብለህም አትለፋደድ። የአማራ ህዝብ ተነስቷል። የአማራ አርሶ አደር ሆ ብሎ ወጥቷል” በማለት ይገልጻል።

መረጃው ይህ ጽሑፍ ለንባብ እስከበቃበት ድረስ ከሁለት ሺ ስድስት መቶ በላይ ግብረ መልስ አግኝቷል። 89 ጊዜም ለሌሎች የፌስቡክ ተጠቃሚዎች ተደራሽ እንዲሆን ተጋርቷል።

በአማራ ክልል በፌደራል መንግስት የፀጥታ ኃይሎች እና የጦር መሳሪያ ታጥቀው በሚንቀሳቀሱ የፋኖ ታጣቂዎች መካከል ለአንድ አመት የዘለቀ ግጭት እንዳለ ይታወቃል  (እዚህ ያንብቡ)።

ከጋዜጠኛ መሳይ መኮንን የፌስቡክ ልጥፍ ጋር ተያይዞ የቀረበው ምስል አሁን ላይ “የአማራ አርሶ አደር ሆ ብሎ…” መውጣቱን ያሳያል? በሚለው አውድ ዙሪያ MFC የማጣራት ስራ ሰርቷል። በዚህም ከጋዜጠኛው ሃሳብ ጋር ተያይዞ የቀረበው ምስል በአማራ ክልል እየተካሄደ ያለውን በጦር መሳሪያ የታገዘ ግጭት የማያሳይ አሳሳች ምስል መሆኑ ተረጋግጧል።

ምስሉ ለመጀመሪያ ጊዜ በማህበራዊ ሚዲያ ጥቅም ላይ የዋለው ከ7 አመታት በፊት የካቲት 30, 2009 ዓ/ም (March 9, 2017) “ወጀራት.com” በተባለ የፌስቡክ ገጽ ላይ ነው። በተጨማሪም የፌስቡክ ገጹ በድጋሚ ምስሉን በመጋቢት 3, 2009 ዓ/ም (March 12, 2017) “የወጀራት ሽማግሌዎች ጀግኖች ፣ እምቢ ባዮች እና ልባሞች” የሚል ይዘት ካለው ግጥም ጋር አጋርቶታል (ይሄንን እና ይሄንን ይመልከቱ)። 

በተጨማሪም የጉግል ምስል ማሰሻ (Google Lens) ምስሉ በተለያየ ጊዜ በማህበራዊ ሚዲያ ለተሰራጩ መረጃዎች አባሪ ሆኖ ጥቅም ላይ እንደዋለ ያሳያል።

በመሆኑም “የአማራ ህዝብ ተነስቷል ፥ የአማራ አርሶ አደር ሆ ብሎ ወጥቷል” በሚል በጋዜጠኛ መሳይ መኮንን የተጋራው ምስል የቆየ እና በአሁኑ ሰዓት በአማራ ክልል በፌደራል የጸጥታ ኃይሎች እና በክልሉ በሚገኙ ታጣቂዎች መካከል በሚካሄደው ውጊያ ተሳታፊ ለመሆን የወጣ ህዝብን የሚያሳይ አይደለም።

የማህበራዊ ሚዲያ ተጠቃሚዎች በተለይም ደግሞ ጋዜጠኞች በማህበራዊ ትስስር ገጾቻቸው ላይ የሚያጋሯቸውን የጽሁፍ ፣ ምስል እንዲሁም ቪዲዮ መረጃዎች ከማሰራጨታቸው በፊት አስፈላጊውን የማጣራት ስራ እንዲያከናውኑ እና የሀሰተኛ መረጃ ስርጭትን ለመቀነስ የበኩላቸውን እንዲወጡ MFC ያሳስባል።

ባለፈው ዓመት ሚያዚያ ወር የክልል ልዩ ኃይል አደረጃጀት እንዲፈርስ እና በመደበኛ የጸጥታ መዋቅር ውስጥ ተካቶ እንዲደራጅ የፌደራል መንግስት ውሳኔ ማስተላለፉን ተከትሎ ነበር በአማራ ክልል ጦርነት የተቀሰቀሰው።

ከሀምሌ 2015 ጀምሮ የታወጀው እና በክልሉ እንዲሁም እንደ አስፈላጊነቱ በመላው ሀገሪቱ ተፈጸሚ እንዲሆን ለ10 ወራት ተግባራዊ የተደረገው የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ ባሳለፍነው ግንቦት ወር የተፈጻሚነት ጊዜው አብቅቷል።

የኢትዮጵያ ሰብዓዊ መብቶች ኮሚሽን ከሰኔ 2015 እስከ ሰኔ 2016 የሀገሪቱን ሰብዓዊ መብቶችን በተመለከተ ባወጣው ዓመታዊ ሪፖርት በአማራ ክልል በመንግሥት የጸጥታ ኃይሎች እና በተለምዶ “ፋኖ” ተብሎ በሚታወቁ የታጠቁ ኃይሎች መካከል የሚካሄደው የትጥቅ ግጭት በክልሉ ሁሉም ዞኖች መስፋፋቱን ይገልጻል። ይሄው በትጥቅ የታገዘ ግጭትም በሲቪል ሰዎች ላይ ከፍተኛ ጉዳት ማድረሱን ጠቁሟል (ሙሉ ሪፖርቱን ይመልከቱ)።

The post በጋዜጠኛ መሳይ የተሰራጨው ምስል የአማራ አርሶ አደሮችን ያሳያል? appeared first on MultiFactCheck.

የተጠቀሰው መረጃ፡ ጎንደር ላይ ፋኖን የሚቃወም ሰልፍ እንደተደረ የሚገልጽ ጽሁፍ ከቪዲዮ መረጃ ጋር በ “X” ማህበራዊ ሚዲያ ላይ ተጋርቷል።

ብያኔ፡ የተጋራው የቪዲዮ መረጃ በራያ አላማጣ የህወሃት ታጣቂዎችን በመቃወም የተደረገ ሰልፍን የሚያሳይ ነው።

ሰኔ 2 ቀን 2016 ዓ/ም Habitsh Gurmu የሚል ስያሜ ያለው የX ማህበራዊ መገናኛ ዘዴ አካውንት “ፋኖን የሚቃወም ሰልፍ በጎንደር” የሚል መረጃ ከቪዲዮ ማስረጃ ጋር አጋርቷል።

የ 22 ሴኮንድ ርዝመት ባለው ቪዲዮ በመቶዎች የሚቆጠሩ ሰልፈኞች የተለያዩ መፈክሮች ይዘው ይታያሉ። በዚሁ ቪዲዮ ላይም አንድ ግለሰብ “የታጠቁ ኃይሎች ፥ ትምህርት ቤት ላይ የመሸጉ ኃይሎች በ24 ሰዓታት ውስጥ ለቀው ይውጡልን” የሚል መፈክር ሲያሰማ ህዝቡም ሲያስተጋባ ይደመጣል።

MFC የመረጃውን ትክክለኛነት ለማጣራት የGoogle Reverse Image መረጃ ማጣሪያን የተጠቀመ ሲሆን ቪዲዮው የተቀረጸው ሰኔ 2 ፣ 2016 ዓ/ም ቢሆንም በጎንደር ፋኖን በመቃወም የተደረገ ሰልፍ አለመሆኑን አረጋግጧል።

ቪዲዮው ለመጀመሪያ ጊዜ የተጋራው በአማራ ሚዲያ ኮርፖሬሽን “የአላማጣ ከተማ ነዋሪዎች በሕወሓት እየተፈጸመ ያለውን ግፍ በሕዝባዊ ሰልፍ አውግዘዋል” ከሚል ርዕስ ጋር ነው።

በተጨማሪም ከዚህ በታች ባለው ምስል እንደሚታየው የሰልፉ ተሳታፊዎች በእጅ የያዟቸው መፈክሮች ሰልፉ ህወሃትን ለመቃወም የተካሄደ እንደሆነ መገንዘብ ይቻላል። 

በመሆኑም የፋኖ ሃይሎችን የሚቃወም ሰልፍ በጎንደር ከተማ ተካሄደ በሚል ከቪዲዮ ማስረጃ ጋር የቀረበውን ልጥፍ ሀሰት መሆኑን MFC አረጋግጧል።

ሰላማዊ ሰልፉ ከመደረጉ አስቀድሞ ግንቦት ወር ላይ የህወሃት ኃይሎች በአላማጣ ከተማ በሚገኙ ትምህርት ቤቶች ውስጥ መስፈራቸው ተዘግቧል።

የትግራይ ክልል ጊዜያዊ አስተዳደር ርዕሰ መስተዳደር አቶ ጌታቸው ረዳ የትግራይ ኃይሎች ከሰፈሩባቸው የአላማጣ ከተማ አቅራቢያ ስፍራዎች ለቀው እንዲወጡ አስተዳደራቸው መወሰኑን ይፋ አድርገው ነበር።

የትግራይ እና የአማራ ክልሎች የይገባኛል ጥያቄ በሚያነሱበት የራያ አካባቢዎች ባለፉት ጥቂት ወራት በነበሩ አለመረጋጋቶች ከ50 ሺ በላይ ሰዎች መፈናቀላቸውን የተባበሩት መንግስታት መረጃ ያሳያል።

The post ቪዲዮው በጎንደር ፋኖን በመቃወም የተደረገ ሰልፍን ያሳያል? appeared first on MultiFactCheck.

Claim: An X account shared a video with the caption “Breaking: Fano/Amhara forces captured 100+ ENDF Oromo soldiers after several days of fighting.”

Verdict: False.

On June 5, 2024, an X account named Amhara News Service, with over 14,200 followers, shared a video with the caption “Breaking; Fano/Amhara forces captured 100+ ENDF Oromo soldiers after several days of fighting.” The post was retweeted over 190 times and received more than 31,000 views. The tweet garnered over 170 reposts, over 478 likes, and more than 33,000 views by the time this article was published.

However, the footage is actually from the “Northern Ethiopia war” (the war in Tigray ), which erupted on November 3, 2020, between the Ethiopian government and the Tigray People’s Liberation Front (TPLF). The war ended on November 2, 2022, when a peace agreement, commonly called the Cessation of Hostilities Agreement (CoHA) was signed by both parties in Pretoria, South Africa.

MFC examined the video using reverse image search tools. However, due to the low quality of the video, finding its source through reverse image search proved difficult.

To further investigate, we searched YouTube using the Amharic keyword “የተማረኩ” (Captured). This led us to a video clip containing the same footage as the one shared on X.

The video was shared on a YouTube channel named Marda Times on Sep 25, 2022. 

Based on this information, the post shared by the X account claiming that the video shows 100+ ENDF (Ethiopian National Defense Force) soldiers captured by Fano is false.

Context

The conflict in the Amhara region, which began in April 2023, is part of a broader pattern of instability and violence in Ethiopia. The conflict was triggered by the Ethiopian military’s raid on the Amhara region to disarm regional forces and the Fano militiamen. This action sparked resistance and clashes with the Fano militiamen, who claimed to capture towns in the region forcing the federal government to take further military action. The situation remains tense, leading to death of civilians, causing significant damage to properties, and displacing hundreds of thousands of people. This post, which falsely claims to show footage of a conflict in the Amhara region, is part of a larger trend of misinformation and disinformation circulating online in relation to the ongoing conflict in Ethiopia.

The post Shared Video Misrepresents the Conflict in the Amhara Region appeared first on MultiFactCheck.

Claim: An X account claimed that “members of the 51st Regiment were destroyed in today’s battle and that the pictured individuals were captured during an operation in Gondar.”

Verdict: False. The image is outdated and unrelated to the current conflict in Amhara.

An X account named “የአማራ ፋኖ ጠቅላይ እዝ Official Page!” with over 21,000 followers shared an image with an Amharic caption in which a soldier appears to narrate that they could not anymore fight against the Fano militiamen and members of the 51st Regiment were destroyed in a battle. The tweet gave an impression also that the pictured individual(s) was (were) captured during an operation in Gondar, a city located to the north of the Amhara Regional State. The post received over 87 retweets and 8,000 views(see image below).

However, the image is outdated and unrelated to the ongoing conflict in Amhara Region – the conflict that erupted in April 2023 between the Ethiopian government and Fano militants. MFC observed that the aforementioned Twitter account repeatedly spreads disinformation.

Three weeks ago, on May 2, the same image was shared by a Facebook account named Mereja Tv, which has over 1.2 million followers. The post claimed that the image was related to the current conflict in Amhara, which is untrue (see image below).

However, this image too is outdated and unrelated to the current conflict in Amhara.

A Google Reverse Image Search reveals the image was first shared on social media on October 30, 2021, by a social media account named Stalin Gebreselassie. This individual is known for expressing support for the TPLF/TDF – a political party and an armed group – during the war in Tigray region of Ethiopia. Currently, he is based in Washington DC, USA, and works at Zara Media Network, a media that he reportedly founded. 

Based on the result of the tool we used, MFC confirmed that the image shared by the X account claiming that “members of the 51st Regiment were destroyed in today’s battle and that the pictured individual(s) was (were) captured during an operation in Gondar” is false. 

Context

The conflict in Amhara Regional State began in April 2023 when the Ethiopian military raided the Amhara region to disarm regional special forces and Fano militias – who disregarded the government’s announcement of disarming and integrating them into its formal security forces. This sparked resistance with the Fano Militiamen, finally leading to clashes with the federal government’s military forces. The situation remains tense, which has been resulting in death of civilians, causing significant damage to properties, and displacing hundreds of thousands people. Thus, the post has been circulating in this context. 

The post Image of Captured Soldier Not Fit the Claim appeared first on MultiFactCheck.

Claim: A social media influencer with the name Gumaa Saqqataa Gem claimed that General Kassaye Chemeda, former member of the Ethiopian National Defense Force (ENDF), has been included into the National Dialogue Commission (NDC). The post claimed that the inclusion of General Kassaye shows a “disrespect to the people”.  

Verdict: Misleading 

A Facebook account by the name Gumaa Saqqataa Gem, which has over 109,281 followers, posted a content claiming that General Kassaye Chemeda, a former ENDF member whose face is circled in the picture with yellow colour, was among the Commissioners of the Ethiopian National Dialogue Commission (NDC). The content was published along with a picture of the NDC Commissioners and other high officials and the claim received over 1200 likes, over 224 comments, and over 104 shares. Similar claims were also posted on Tigray Tribune and Tigray Today/ትግራይ ቱደይ, pages that have hundreds of thousands of followers. 

The claim from Gumaa Saqqataa Gem reads: Nothing is disrespectful than including Kassaye Chemeda into the National Dialogue Commission, who supported ENDF over the War in Tigray asserting “crack them down, smash them down”.

However, after assessing the information provided on the Website of NDC and speaking to one of the Commissioners on a phone call, the MFC found that Chemeda is not among the Commissioners.

Thus, looking into the list of the Commissioners and confirming via phone call, MFC established that the claimed person is neither among the Commissioners of the National Dialogue Commission nor part of its staff members.

The supposed photo of the claim was found to be taken during the launching of the agenda setting event of the NDC in Addis Ababa and Chemeda was among the participants representing parts of the community of the city dwellers.

Therefore, MFC renders that both the text and the picture of the claim were taken out of context and found to be misleading.

Context 

The Ethiopian National Dialogue (END) was established in December 2021 with an autonomous stance as part of Ethiopia’s peace initiatives. It has aimed at bringing major controversial national issues to the dialogue table, which have been at the core of dispute and conflict in the country. Right from its establishment, the NDC has been criticized for its lack of transparency, including the process of selecting the Commissioners. Thus, over 11 opposition parties, including the two major Oromo oppositions – the Oromo Liberation Front (OLF) and the Oromo Federalist Congress (OFC) – have boycotted participating in the dialogue. 

Regardless of the lack of public trust and amidst the conflict in the Amhara and Oromia regional states, where armed insurgencies have been tense, the NDC continued its work. Although it lagged behind its schedule on the selection of representatives from parts of the community, it has now officially reached the phase of agenda setting. It was on the launching of this agenda setting event that General Kassaye Chemeda was seen. Chemeda is known for his strong critique against the Tigray People’s Liberation Front (TPLF) and he was active supporter of Abiy’s war campaign against TPLF in Tigray.

The post Is the Former Ethiopian Military General Serving on the National Dialogue Commission?  appeared first on MultiFactCheck.

የተጠቀሰው መረጃ፦ የኦሮሚያ ኃይል ወደ አማራ ክልል ለወረራ እየገባ እንደሆነ የሚገልጽ ጽሁፍ ከቪዲዮ መረጃ ጋር በ”X” ማህበራዊ ሚዲያ ተሰራጭቷል

ብያኔ:- ነገር ግን ጽሁፉ የጥላቻ ንግግር ሲሆን የቪዲዮ መረጃው ከአራት አመት በፊት የኦሮሚያ ፖሊስ ምርቃት ስነ-ስርዓት የሚያሳይ በመሆኑ MFC ሀሰት ሲል ፈርጆታል።

በአማራ ክልል በመንግስት  ኃይላት እና በፋኖ ታጣቂዎች መካከል የቀጠለውን ግጭት መነሻ በማድረግ “Tordit- ቶ” የሚል ስያሜ ያለው የ”X” አካውንት  “ይህ ስብስብ ለተዘጋጀበት 10ኛው የኦሮሞ ወረራ ስምሪት ወስዶ ወደ አማራ ክልል በመትመም ላይ ነው። የጭፍጨፋውን ፊሽካ አብይ አህመድ ነፍቶ አስጀምሯል። ይህ ስብስብ ለኮንቬንሽናል ጦርነት አይደለም የተዘጋጀው። የጀኖሳይድ አርሚ ነው።” በማለት አንድ ቪዲዮ አሰራጭቷል (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)

ተቀማጭነቱን በአዲስ አበባ ኦሮሚያ ክልላዊ መንግስት የሚተዳደረው የኦሮሚያ ብሮድካስቲንግ ኔትወርክ (OBN) አርማ ባለበት በዚህ ቪዲዮ ላይ ከ35 በላይ በሆነ ረድፍ የተደረደሩ የኦሮሚያ ልዩ ኃይል የደንብ ልብስ የለበሱ “ወታደሮች” ይታያሉ።  (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)

MFC በልጥፉ ይዘት እና በቪዲዮው ላይ ማጣራት አድርጓል። በዚህም መልዕክቱ የተዛባ እና የጥላቻ ንግግር መሆኑን እንዲሁም ቪዲዮው በአሁኑ ወቅት ወደ አማራ ክልል እየገባ ያለ ጦር ነው ተብሎ የቀረበው መረጃ የተዛባ እና ሀሰተኛ መሆኑን አረጋግጧል።

የጥላቻ ንግግር

የመብቶች እና ዴሞክራሲ ዕድገት ማዕከል የተባለ ሀገር በቀል ሲቪል ማህበረሰብ ድርጅት በመጋቢት 2013 ዓ/ም ለህትመት ባበቃው የጸረ ጥላቻ ንግግር እና የተዛቡ መረጃዎች መለያ መመሪያ (ለማንበብ ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይጫኑ) የጥላቻ ንግግር ማህበረሰባዊና የዘር ውጥረቶችን እንደሚያባብስ እንዲሁም ለጥቃት እንደሚያነሳሳ ይገልጻል።

ተቋሙ በዚሁ ሰነዱ የጥላቻ ንግግር ተለይቶ የሚታወቅባቸው ባህሪዎች ንግግሩ ማንነት ላይ ያነጣጠረ ፣ ነውጥን የሚያበረታታ ፣ የፍረጃ ቃላትን የያዘ ፣ መልዕክቱ የደረሳቸው ተደራሲያን እርምጃ እንዲወስዱ የሚያበረታታ መሆኑን ይገልጻል።

በመሆኑም በዚሁ የ”X” አካውንት የተላለፈው መልዕክት ብሄር ላይ ያነጣጠረ ፣ ነውጥን የሚያበረታታ እና የፍረጃ ቃላትን በመጠቀም የጥላቻ መልዕክት አስተላልፏል።

ከአውድ ውጪ የተወሰደ ቪዲዮ

ከላይ ከተገለጸው መረጃ ጋር ተያይዞ የቀረበው የቪዲዮ ግብዓት ወደ አማራ ክልል እየገባ ያለ ጦር ሳይሆን የኦሮሚያ ክልል መንግስት ከአራት አመት በፊት የካቲት 29 ቀን 2012 ዓ/ም በቡልቡላ ማሰልጠኛ ማዕከል ለ30 ጊዜ የፖሊስ አባላትን ባስመረቀበት ወቅት የተቀረጸ መሆኑን MFC አረጋግጧል። (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)

የክልሎችን የልዩ ኃይል አደረጃጀት ለመበተን እና በመከላከያ ሰራዊት ውስጥ ወይንም በመደበኛው የፖሊስ የጸጥታ መዋቅር ውስጥ የማደራጀት ውሳኔ መወሰኑን ተከትሎ በአማራ ክልል የሚንቀሳቀሱ የተለያዩ “የፋኖ” አደረጃጀቶች ውሳኔውን በመቃወም ከፌደራል መንግስት ጋር ግጭት ውስጥ መግባታቸው ይታወቃል።

በክልሉ የተቀሰቀሰው ግጭት ተከትሎ በሐምሌ 25  2015 ዓ/ም በክልሉ እንዲሁም እንደ አስፈላጊነቱ በመላው ኢትዮጵያ ተግባራዊ የሚሆን ለስድስት ወራት የሚቆይ የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ የታወጀ ሲሆን  የህዝብ ተወካዮች ም/ቤት ጥር 24 2016 ዓ/ም ባካሄደው አስቸኳይ ስብሰባ ለተጨማሪ አራት ወራት እንዲራዘም አድርጎ ክልሉ በአስቸኳይ አዋጅ ስር ቆይቷል።

በአማራ ክልል በመንግስት ኃይሎች እና በፋኖ ታጣቂዎች መካከል አሁንም ድረስ በዘለቀው ግጭት የበርካታ ንጹሃን ህይወት ማለፉን ፣ ንብረት መውደሙን እንዲሁም ዜጎች ከቀያቸው መፈናቀላቸውን የኢትዮጵያ ሰብዓዊ መብት ኮሚሽን እና አለም አቀፍ ተቋማት ይፋ አድርገዋል።

The post ወደ አማራ ክልል ሰራዊት እየገባ ነው በሚል የተሰራጨው መረጃ ሀሰት ነው appeared first on MultiFactCheck.

የተጠቀሰው መረጃ፦ “አቶ ታዲዮስ ታንቱ ከእስር ተፈትተዋል” የሚሉ መረጃዎች በፌስቡክ እና በትዊተር ላይ እየተሰራጩ ይገኛሉ።

ብያኔ፦ መረጃዎቹ ሐሰት ናቸው።

“አቶ ታዲዮስ ታንቱ ከእስር ተፈትተዋል” የሚሉ መረጃዎች በፌስቡክ ( ለአብነት ይህንን ፣ ይህንን ፣ ይህንንናይህንን መስፈንጠሪያዎች ተጠቅመው ይመልከቱ)  እና በትዊተር ላይ ( ለአብነትይህንንናይህንን መስፈንጠሪያዎች ተጠቅመው ይመልከቱ) በግንቦት 30/ 2016 አ.ም. ሲሰራጩ ውለዋል።

ይሁን እንጂ  በተለያዩ አካውንቶች የተሰራጨው መረጃ ሐሰት ነው።

መረጃዎቹ ሲሰራጩም ከአንድ ፎቶግራፍ ጋር መዘዋወራቸውን ለመመልከት ተችሏል። MFC ፎቶውን በGoogle Reverse Image ያጣራ ሲሆን ምስሉ ከሶስት አመት በፊት አቶ ታዲዮስ ከእስር መፈታታቸውን ተከትሎ በፌስቡክ ላይ የ“እንኳን አደረስዎ” መልእክት ሲያሰተላልፉ የተሰራጨ ምስል መሆኑን ለማወቅ ተችሏል (ለአብነት ይህንን ፣ ይህንን ፣ ይህንንና ይህንን መስፈንጠሪያዎች ተጠቅመው ይመልከቱ)። ይሁን እንጂ ፎቶው ለመጀመሪያ ጊዜ በማህበራዊ ሚዲያ ላይ በመታየቱን እንጂ በትክክል መቼ እንደተነሳ ለማወቅ ያደረግነው ጥረት አልተሳካም።

በወቅቱ አቶ ታዲዮስ ታንቱ በወንጀል ተጠርጥረው ከሚያዝያ 27 ቀን 2013 አንስቶ ለሰላሣ ቀናት በእስር ላይ ከቆዩ በኋላ በአራት ሺህ ብር ዋስትና ነበር የተለቀቁት።

ከዚህም በተጨማሪ MFC  የአቶ ታዲዮስ ታንቱ ባለቤት የሆኑትን ወ/ሮ ጸጋ ሞገስን በስልክ ያነጋገረ ሲሆን መረጃው ሐሰተኛ መሆኑን አረጋግጠዋል። 

ከዚህም በተጨማሪ የፌዴራል ማረሚያ ቤቶች ኮሚሽን በፌስቡክ ገጹ ላይ መግለጫ ያወጣ ሲሆን “አቶ ታዲዮስ ታንቱ በዛሬው ዕለት ከእስር ተፈቱ ተብሎ በተለያዩ ማኅበራዊ ሚዲያዎች የተሠራጨው መረጃ ስህተት መሆኑን ለማሳወቅ እንወዳለን” በማለት ገልጿል።

በመሆኑም ከላይ በተጠቀሱት መረጃዎች መሰረት MFC አቶ ታዲዮስ ታንቱ ከእስር ተፈትተዋል የሚለው መረጃ ሀሰተኛ መሆኑን አረጋግጧል። 

አውድ

አቶ ታዲዮስ ታንቱ በኢትዮጵያ የሚዲያና የፖለቲካ መድረክ የታወቁ ሰው ሲሆኑ ለረጅም ጊዜ አነጋጋሪ የታሪክ ሀሳቦችን በተለያዩ መድረኮችና ሚዲያዎች ላይ በመግለጽ ይታወቃሉ። በፍትሕ ጋዜጣ ፣ ፋክት መፅሔት ፣ ልዕልና ጋዜጣ ፣ አዲስ ታይምስ መፅሔትና እና በሌሎች የህትመት ሚዲያዎች ላይ የአርበኞችን ታሪክና ሌሎች ሀሳቦችን ሲፅፉ የቆዩ ሲሆን ከቅርብ አመታት ወዲህ ደግሞ በዩቲዩብ ሚዲያዎች በእንግድነት በመቅረብ አነጋጋሪ ቃለ መጠይቆችን ሲሰጡ ቆይተዋል። በዚህም ምክንያት በተለያዩ ጊዜያት ለእስር ሲዳረጉና ሲፈቱ ቆይተዋል። የአሁን እስርም በግንቦት 10/2014 የ “ጥላቻ ንግግር በማሰራጨትና የእርስ በእርስ ግጭት በመቀስቀስ” ወንጀል ተጠርጥረው ነው።

በ2012 አ.ም. በኢትዮጵያ ፌደራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት በኩል የጥላቻ ንግግርና የሐሰተኛ መረጃ ስርጭትን ለመከላከልና ለመቆጣጠር አዋጅ መውጣቱ ይታወሳል። 

በ2012 አ.ም. በኢትዮጵያ ፌደራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት በኩል የጥላቻ ንግግርና የሐሰተኛ መረጃ ስርጭትን ለመከላከልና ለመቆጣጠር አዋጅ መውጣቱ ይታወሳል። 

አዋጁ በተራ ቁጥር 4 ስር “ማንኛውም ሰው የጥላቻ ንግግርን በብሮድካስት፣ በህትመት ወይም በማህበራዊ ሚዲያዎች ወይም በሌላ ተመሳሳይ ዘዴዎች አማካኝነት በጽሁፍ፣ በምስል፣ በድምጽ ወይም በቪዲዮ ማሰራጨት የተከለከለ ነው፡፡” ይህን በማለት የጥላቻ ንግግር ስለመከልከሉ ያሰፈረ ሲሆን ፤ የጥላቻ ንግግር ያደረገ ማንኛውም ሰው እስከ ሁለት አመት በሚደርስ ቀላል እስራት ወይም ከብር 100 ሺ ያልበለጠ መቀጮ እንደሚቀጣ ፣ እንዲሁም በጥላቻ ንግግሩ ምክንያት ጥቃት የተፈጸመ እንደሆነ ቅጣቱ ከአንድ አመት እስከ አምስት አመት የሚደርስ ቀላል እስራት እንደሚሆንም አዋጁ አስቀምጧል።

The post እውን አቶ ታዲዮስ ታንቱ ከእስር ተፈትተዋል? appeared first on MultiFactCheck.

Yaada Abbaltii: Akkawuntii X tokko suuraa Obbo Leencoo Baatiitin walqabsise kana armaan gadi barreese: “Jechoonni kun jecha Ambaasaaddara ‘Itoophiyaa’ USAtti kan haaraa muudamaniiti. Biyyaa Ameerikaa (USA) keessatti inni bakka bu’aa dantaa Oromiyaa kan mudaa hin qabne ni ta’a.”

Murtoo: Suuraan gargaarame haala kan biraa irra kan fudhatameedha. Kanaafu dogoggora.

Maqaan isaa Sisay Mulu (Amoraw) jedhamufi hordoftoota kuma 18 ol akkaawuntii X (duraan Twitter) irra kan qabu, suuraa Obbo Leencoo Baatii, kan Sa’uud Arabiyaati Ambaasaaddara Itoophiyaa ta’an, barreeffama Afaan Ingiliffaatin wal qabsise Onkololeessa 17, 2016 qoodeera. Barreeffamichis: “Jechoonni kun jecha Ambaasaaddara ‘Itoophiyaa’ USAtti haaraa muudamaniiti. Inni bakka bu’aa dantaa Oromiyaa kutaa biyyaa Ameerikaa  (USA) keessatti kan mudaa hin qabne ni ta’a. Jechoonni kun bara 2016 Hawaasa Oromoo Sa’udii Arabiyaa keessa jiran waliin haasa’aa tureedha” (Suuraa armaan gadii ilaala).

Barreeffamni jalqaba akkaawuntii X maqaan isaa “Sisay Mulu (Amoraw)” jedhuun qoodame kun ilaaltota 4000 ol kan argate yoo ta’u, hanga barreeffamni kun maxxanfamutti yeroo 48 ol qoodameera.

Muudama jedhame ilaalchise waanti qabatamaan yoo hin jirrele, suuraan akkaawuntichi itti fayyadamee fi yaadaa barreeffamicha wal hin simatu.

Barreeffamni guutu suuraan walin qooddame akkas jedha:

“Jechoonni kun jecha Ambaasaaddara ‘Itoophiyaa’ USAtti haaraa muudamaniiti.

Inni bakka bu’aa dantaa Oromiyaa kutaa biyyaa Ameerikaa (USA)  keessatti kan mudaa hin qabne ni ta’a.

Jechoonni kun bara 2016 Hawaasa Oromoo Sa’udii Arabiyaa keessa jiran waliin kan haasa’ame tureedha. 

Biyya Oromiyaa jedhamtu akka inni dhalatu gocha jirra. Yeroo daa’imni dhalatu dhiiguun hin oolu. Xiyyeeffannaan keenyas dhiiga Amaaraa dhangala’uuf osoo hin ta’iin, mucaa Oromoo dhalatuuf ykn Oromiyaa dhalatuufidha. Kun carraa isa dhumaa yoomiyyuu argachu hindandeenyedha. Yeroo bitachuuf ajandaa guyyaa guyyaan ajjeechaa guutuu Itiyoophiyaa keessatti raawwatamu cimsinee itti fufna. Dhiiga malee biyyi hundeeffamte waan hin jirreef. Biyyi guutuun fudhatamuu qofa osoo hin taane, bakkeewwan hundeeffama Oromiyaaf akka barbaachisootti ilaalaman hundi Oromiyaa guddittii keessatti hammatamu. Kana gochuuf hojii manaa keenya hojjenneerra. Pirojektiin gama Affaariin eegalame jira. Injifannoodhaan ni xumurra.”

MFCn hasawa kana Obbo Leencoon jechufi jechu dhiisu isaani ragaa qabatama hin arganne. Haa ta’u malee, MFCn meeshaa “RevEye Reverse Image Search” fayyadamee suuraa kana fakkatu kanaan dura maxxanfame argatera.

MFCn suuraa jalqabaa qoodame sana sakkata’ee, waggaa 4 dura Yuutubii Al Jazzira irratti mata duree “Itoophiyaan Abiy Ahmad jalatti duubatti deebi’aa jirti?” jedhuun maxxanfame argatera.

Maxxansi Yuutubii Al Jazziraa (Up Front)  irratti Obbo Leencoo Baatii (yeroo sanatti Waajjira Gorsaa Olaanaa Muummicha Ministeeraa Itiyoophiyaa turan) gazexxesa Al Jazziraa waliin yeroo af-gaaffii godhani turan irra kan fudhatame ta’uu isa fi af-gaaffii gaggeffame irrattis akka yaada maxxansa akkawuntti X irrati barrefame kan hin tannee ta’uu isa MFCn mirkanefateera.

Dr. Abiy Ahmad bara 2010 sadaasa 24 Muummicha Ministeeraa Itoophiyaa erga ta’anii booda biyyattii keessatti jijjiramni abdii namatti horu mul’ate ture. Jijjiiramni guddaan tokko hariiroon dippilomaasii fi araarri Eertiraa waliin deebi’uu yoo ta’u, kanaafis Dr. Abiy badhaasa Noobeelii Nageenyaa badhaafamaniruu. Yeroo sanatti Obbo Leencoo Baatii Waajjira Gorsaa Olaanaa Ministira Muummee Itiyoophiyaa ta’uun tajaajilaniiru.

Itti aansuunis Itoophiyaan waldhabdee hidhannoo hedduu kan argite yoo ta’u, namoonni hedduun qe’ee isaanii irraa akka buqqa’an taasiseera. Walitti bu’iinsa kana keessaa tokko mootummaa federaalaa gidduufi Waraana Bilisummaa Oromo (WBO), Adda Bilisummaa Ummata Tigraay (ABUT) fi milishaa Faanoo kan ilaalatudha. Walitti bu’iinsi humnoota mootummaa fi ABUT gidduu ture kan dhaabate yoo ta’u, kan WBO fi milishaa Fannoo gidduu jiru ammallee akka itti fufeeti jira.

The post Suuraa fi Ibsa Obbo Leencoo Baatiiti kan Jedhame Wal Hinsimatu appeared first on MultiFactCheck.