The post Viidiyoon Qoodamee kun Namoota Duguuggaa Sanyii Raawwachuuf Qopha’aa Jiran hin Agarsisuu. appeared first on MultiFactCheck.
]]>Yaada abbaltii: Fuulli feesbuukii tokko barreffama ‘’Aangoo qeerroo: Diinonni keenya qabeenya biyyaa balleessaa jiru. Duguuggaa sanyii raawwachuuf kan qophaa’aa jirudha. Waraanni Ittisaa, Humna Addaa Oromoo, Minishaa Oromoo, Poolisiin Oromoo, Gaachana sirnaa, Koore nageenyaa, Shannee fi kan kana fakkatan gama tokkoon jiru’’ jedhuu viidiyoo wajiin qoodera.
Murtoo: Soba.Fuullii Feesbuuki kun viidiyoo qodee kanaf sagalee itti fayyadame yeroon isa kan darbee fi himana kan hin deggaree ta’uu isa fi akkasumas barreffama Afaan Amaariffan bareeffame kun viidiyoo qoodame kan hin deggaree dha (suuraa armaan gadii ilaala).
Adoolessa 22, 2016 fuullii feesbuukin maqaan isa ‘’Mulugeta Anberber’’ jedhu hordoftoota kumaa 28 ol kan qabu barreeffama afaan Amaariffa waliin viidiyoo qoodera. Himannan qodamee kun akka kana jedha: ‘’Aangoo qeerroo: Diinonni keenya qabeenya biyyaa balleessaa jiru. Duguuggaa sanyii raawwachuuf kan qophaa’aa jirudha. Waraanni Ittisa, Humna Addaa Oromoo, Minishaa Oromoo, Poolisiin Oromoo, Gaachana sirnaa, Koore nageenyaa, Shannee fi kan kana fakkatan gama tokkoon jiru. Nuuti garuu …’’ Maxxansichi deebii jaalachuu (Like) kuma torba ol kan argatee yoo ta’uu yeroo 979 ol qoodamera (suuraa armaan gadii ilaala).
Haa ta’u malee viidiyoon fuulli feesbuukii itti fayyadame himannaa jedhame kana hin deggeru.
MFCn viidiyoo kun kanaan dura maxxanfamuu isaa mirkaneessuuf ‘’Reveye reverse image search’’ fayyadamera. Meeshaan kun viidiyoo kanan dura maxxanfamee yaada guutuu wajiin kan argatee yoo ta’uu, sagalee viidiyoo sanaf itti fayyadamame sirii ta’uu isa mirkanesuuf jechoota ijoo fayyadamun vidiyoo Obbo Jawar Mohammed isa yaada kenna jiran irra argamera.
Viidiyoo namoota hedduu Alabaa Itiyoophiyaa fi Alabaa naannoo Oromiyaa qabatan jiran kun kanan Ebla 6, 2016 maqaa fuulla feesbuuki ‘’Shaggar city communication’’ jedhu irratti suuralee qoodame argamera.
‘’Gaachanni Sirnaa, Gaachana biyyati! Kutaa magaalaa Burraayyuutti Eebbi Gaachana sirnaa gaggeeffame! Shaggar lafa nagaa, misoomaa fi Guddinaa. Bulchiinsa Magaalaa Shaggar Kutaa Magaalaa Burayyuutti Leenjii Gahumsa Qaamaa fi Tooftaalee Diina Qolachuu Leenji’aa kan ture bakka hooggansi Magaalaa Shaggar,Kutaa Magaalaa Burayyuu, fi Caasan sadarkaa sadarkaan argamanitti eebbifameera’’ jedha (suuraa armaan gadii ilaala).
Fuullii feesbuuki maqaa isa ‘’Shaggar City Communication’’ kun hordooftoota kuma 68 ol kan qabu dha.
Viidiyoo qoodamee kessaa sagalee dhaga’amaa jiruu kun sagalee Obbo Jawar Mohammed yoo ta’uu, Muddee 14, 2016 Akkawuntii TikTGokin tokko maqaan isa ‘’Mk51744’’ jedhamuu irratti viidiyoo Obbo Jawar yenna yaada keena jiran kan qoodameti. Akkawuntii Tiktokin kun hordooftoota kuma 89 ol qaba (suuraa armaan gadii ilaala).
Ragaa walitti qabame irratti hundaa’uun MFC viidiyoon maqaa fuulla feesbuuki “Mulugeta Anberber‘’ qodamee kun Soba ta’uu isa mirkaneefateera.
Magaalaan Shaggar kaabaan aanaa shawaa kaabaati, kibbaan aanaa shawaa kibba lixaati, bahaan aanaa shawaa bahaati fi lixaan aanaa shawaa lixaati waliin daangeffamti.
Magaloota xixiqoo Shaggar kan ta’an kessaa: Magaalaa xiqqaa Furii, Magaalaa xiqqaa Laga xafoo, Magaalaa xiqqaa Burrayyuu, Magaalaa xiqqaa Gafarsaa Gujee, Magaalaa xiqqaa Galaan Guddaa, Magaalaa xiqqaa Galaan,Magaalaa xiqqaa Koyyee Faccee, Magaalaa xiqqaa Kura Jidda, Magaalaa xiqqaa Malka Noonnoo, Magaalaa xiqqaa Mana Abbichuu jedhamu.
Obbo Jawar Mohamed xiinxalaa fi aktivistii siyaasaa Itoophiyaati. Hundeessitoota Oromia Media Network (OMN) keessaa tokko kan ta’an Obbo Jawaar mormii Oromoo bara 2014–2017 irratti adda dureen qindeessaa turan.
Waldhabdeen hidhannoo waraana mootummaa fi garee milishaa Faanoo gidduutti naannoo Amaaraatti itti fufee jira.
Mootummaan federaalaa Itiyoophiyaa naannoo Amaaraatti labsii yeroo muddamaa kan labse erga gareen milishaa hidhatee naannichaa hedduu to’atanii booda.
Hagayya 11, 2023, walitti bu’iinsi naannoo Amaaraatti deemaa tureen lubbuu namoota hedduu galaaffachuu gabaasaaleen fi maxxansaalee miidiyaa hawaasaa agarsiisaniruu.
Mootummaan haleela faallaa erga raawwateen booda magaalota gurguddoo hidhattoota Faanoo jalaa deebisee qabachuu danda’eera. Haa ta’u malee, naannichatti walitti bu’iinsi fi wal-dhabdeen hidhannoo itti fufe akka jiru gabaasaaleen ni mul’isu.
The post Viidiyoon Qoodamee kun Namoota Duguuggaa Sanyii Raawwachuuf Qopha’aa Jiran hin Agarsisuu. appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post የኢትዮጵያ አየር መንገድን ህግ በመጣስ የተከሰሰው “ጆን ዳንኤል” ከእስር ተለቋል? appeared first on MultiFactCheck.
]]>የተጠቀሰው መረጃ፦ የሲቪል አቬሽን ህግ በመጣስ እና በሽብር ወንጀል የተከሰሰው ዮሐንስ ዳንኤል (ጆን ዳንኤል) ከእስር መለቀቁን የሚገልጽ ቪዲዮ በፌስቡክ ተሰራጭቷል
ብያኔ:- ሐሰት – ተጠርጣሪውን ጨምሮ በክስ መዝገቡ የተከሰሱ ስድስት ግለሰቦች በጊዜ ቀጠሮ ላይ ይገኛሉ
ነሃሴ 16 ቀን 2016 ዓ/ም ከአዲስ አበባ ወደ መቀሌ ሊደረግ በነበረ በረራ ሁከት እና ብጥብጥ ፈጥረዋል እንዲሁም በሽብር ወንጀል ተሳትፎ አላቸው በሚል በማህበራዊ ሚዲያ የሚታወቀው ዮሐንስ ዳንኤልን (ጆን ዳንኤል) ጨምሮ 6 ግለሰቦች ክስ ተመስርቶባቸዋል።
በወቅቱም በነበረው ጭጋጋማ የአየር ሁኔታ ምክንያት አውሮፕላኑ መብረር እንደማይችል የአየር መንገዱ የበረራ ደህንነት ሰራተኞች በሚገልጹበት ጊዜ ተሳፋሪዎቹ ከአውሮፕላን “አንወርድም” በማለት ከሰራተኞቹ ጋር ውዝግብ ውስጥ ሲገቡ የሚያሳይ ተንቀሳቃሽ ምስሎች በማህበራዊ ሚዲያ ተሰራጭቷል።
ይሄንን ተከትሎም የአዲስ አበባ ፖሊስ ወንጀል ምርመራ ቡድን በእነዮሀንስ ዳንኤል ላይ በሽብርተኝነት እና የአቬሽን ሕግን መተላለፍ በሚል በፌደራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት ክስ መስርቶባቸዋል።
ነሃሴ 23 ቀን 2016 ዓ/ም 34ሺ ተከታዮች ያሉት “yuti nass” የሚል ስያሜ ያለው የፌስቡክ ገጽ “በዋስ ተለቅቄያለሁ አድናቄዎቼ አመሰግናለሁ” ከሚል ጽሑፍ ጋር 23 ሴኮንድ ርዝመት ያለውን የዮሃንስ ዳንኤል ቪዲዮ ለጥፏል። ይሄ ጽሑፍ ለንባብ እስከበቃበት ቪዲዮው 1.5 ሚሊየን ዕይታ እና 34ሺ ግብረ መልስ አግኝቷል። በተጨማሪም 2600 አስተያየት ያገኘው ልጥፉ ለሌሎች የፌስቡክ ተጠቃሚዎች ተደራሽ እንዲሆን 331 ጊዜ ተጋርቷል።
በተጨማሪም መረጃው ከፌስቡክ በተጨማሪም በዩቲውብ እና ቲክቶክ ላይ መሰራጨቱን የጉግል ምስል ማሰሻ (Google Lens) ያሳያል።
በመረጃው ላይ እንደቀረበው ጆን ዳንኤል በሚል የማህበራዊ ሚዲያ ስም የሚታወቀው ዮሐንስ ዳንኤል በዋስ ተለቋል? የሚለውን MFC አጣርቷል።
በዚህም ትክክለኛው ቪዲዮ የተለጠፈው ከአንድ አመት በፊት ነሃሴ 15 ፣ 2015 ዓ/ም 2.3 ሚሊየን ተከታይ ባለው የዮሐንስ ዳንኤል የቲክቶክ አካውንት መሆኑን MFC አረጋግጧል። የ 43 ሴኮንድ ርዝመት ያለው ቪዲዮ ዮሐንስ ዳንኤል በማህበራዊ ሚዲያ የሚያደርገውን የበጎ አድራጎት ስራ በተመለከተ የሚሰጠውን ማብራሪያ ያሳያል።
በኢትዮጵያ አየር መንገድ ውስጥ ከተከሰተው ጉዳይ በኋላ በማግስቱ ነሃሴ 16 ፣ 2016 ዓ/ም የአዲስ አበባ ፖሊስ እነ ዮሐንስ ዳንኤልን በፌደራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት በማቅረብ “የአየር መንገዱን የአየር መንገዱን ሥራ በማስተጓጎል ወንጀል” መጠርጠራቸውን በመግለጽ፣ የ14 ቀናት የምርመራ ጊዜ ጠይቆባቸው ነበር፡፡
እነ ዮሐንስ ዳንኤልም በጠበቆቻቸው በኩል የዋስትና ጥያቄ አቅርበዋል። የመጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤቱም የ20 ሺህ ብር ዋስትና በማስያዝ እንዲወጡ ቢፈቅድም የተጠረጠሩበት አየር መንገዱን በማወክ ብቻ ሳይሆን በሽብር ወንጀል እንደሆነ በመግለጽ ከእስር ሳይለቀቁ ጉዳዩን የፌደራል ፖሊስ እንዲይዝ ተደርጎ በፌደራል ከፍተኛ ፍ/ቤት እንዲቀርቡ ተደርጎ ክርክር ተደርጓል።
ነሃሴ 21 ቀን 2016 ዓ/ም በፌደራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት የቀረቡት ተጠርጣሪዎቹ የመጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት የፈቀደው የዋስትና መብት እንዲጸናላቸው ጠይቀዋል። ፍርድ ቤቱ የዋስትና ፈቃዱ የተሰጠው ‹‹ሁከትና ብጥብጥ›› በሚል ለቀረበለት ክርክር እንጂ፣ በሽብርተኝነት ስለመጠርጠራቸው ስለማያስረዳ በሚል ለፌደራል ፖሊስ መርማሪ ቡድን የምርመራ ጊዜ በመፍቀድ ለ ጳጉሜ 4 ፣ 2016 ዓ/ም ቀጠሮ ሰጥቷል።
በመሆኑም በማህበራዊ ሚዲያ የተላለፈው ቪዲዮ የቆየ ሲሆን በቪዲዮው ላይ ዮሐንስ ዳንኤል (ጆን ዳንኤል) ከቀረበበት የሽብር እና የአቬሽን ህግ ጥሰት ክስ ጋር በተገናኘ በዋስ እንደተለቀቀ ተደርጎ የቀረበው መረጃ ሐሰት መሆኑን MFC አረጋግጧል።
The post የኢትዮጵያ አየር መንገድን ህግ በመጣስ የተከሰሰው “ጆን ዳንኤል” ከእስር ተለቋል? appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post Suuraan Xiyyaarri Waraanaa Gara Goojjamiti Qajeelaa Jira Jedhu Soba appeared first on MultiFactCheck.
]]>Yaada Abbaltii: Akkaawuntiin X tokko ‘’oddeffanoo Faanoof:…Har’a waaree booda xiyyaara waraanaa Su-27 samii Finfinnee irraa yeroo gara Goojjamitti balali’edha. Xiyyaarri kun akka shaakala godhuf ajajame. Waraanaf ta’u isaati. Faanoon of eeggannoo gochuu qaba.’’
Murtoo: Soba. Suuraan kun yeroon isa kan turee fi waldhabdee amma naannoo Amaaraa keessa jiruun kan wal hin qabanne dha.
Adoolessa 17, 2016 akkaawuntiin X maqaan ishe ‘’Elizabeth Altaye’’ jedhu hordoftoota kumaa 18 ol kan qabdu barreeffama afaan Amaariffa suuraa walin qoodeti. Himannan qodamee kun akka kana jedha: ‘’Oddeffanoo Faanoof:…Har’a waaree booda xiyyaara waraanaa Su-27 samii Finfinnee irra yeroo gara Goojjaamiti balali’edha. Xiyyaarri kun akka shaakala godhu ajajame. Waraanaf ta’u isaati. Faanoon of eeggannoo gochuu qaba.’’ Maxxansichi dawwatoota 1,646 kan argate yoo ta’u yeroo 25 ol qoodamera (suuraa armaan gadii ilaala).
Haa ta’u malee, MFCn suuraan kun kanaan dura maxxanfamuu isaa mirkaneessuuf ‘’Reveye reverse image search’’ fayyadamera. Meeshaan kun suuraa duraan maxxanfamee sakata’uun deebii argatera.
Kun erga mirkanaa’ee booda qabiyyeen ibsame AeroTime fi 9GAG dabalatee marsariitiiwwan oduu biroo irratti maxxanfamu isa addan baafateera.
Guraandhala 13, 2014 maxxansa marsariitii oduu AeroTime irratti suurraa wal fakkata kan qodamee yoo ta’uu barreffamni isaas akkana jedha:‘’Xiyyaarri waraanaa Yukireen Su-27 Rumaaniyaa keessatti kan to’atamedha. Xiyyaari Su-27 kun kan Humna Qilleensaa Yukireeniti. Xiyyaarri loltuu kun gara buufata qilleensaa RoAF 95ffaa magaalaa Bakaw kaaba baha Roomaaniyaatti geessuun achitti buute’’ (Suuraa armaan gadii ilaala).
Marsariitii AeroTime giddugala dijitaalaa fi ogummaa aviyeeshinii addunyaa kan chaanaalii hedduu qabuu fi oduu, taateewwanii fi tajaajila gorsaa addunyaa aviyeeshiniif kennuudha. AeroTime wiirtuu sochii teessoo isaa Vilnius, Lithuania dha.
Xiyyaarri waraanaa kun marsariitiiwwan oduu hedduu irratti mul’ateera. Akkaawuntii 9GAG ‘’Mrdodobird’’ jedhamu xiyyaara waraanaa walfakkaatu maxxanseera. Barreeffamni kun akka jedhutti xiyyaara SU-27 “Blue 23” guyyoota muraasa dura kan Rumaaniyaati buute turte gara Yukireenitti deebite. Meeshaa waraanas hiikkate (akka seera idila-addunyaati), RoAF Mig-21 LanceR’n eegame gara daangaa bakka loltoota Yukireen kan biroo jiraniti gegeefamteeti. Xiyyaarri kunis nagaan bu’eera, gara lolaattis deebi’uufis qophiidha (suuraa armaan gadii ilaala).
Marsariitii 9GAG bara 2000 barataa Yunivarsiitii Hoong Koong Reey Chaan dabalatee garee lammiilee Hoong Koong waliin kan hundeeffamedha. Waltajjiin kunis toora interneetii filannoo iimeelii fayyadamtoonni salphaatti suuraa ykn viidiyoo qoosaaf irratti qooddatanidha.
Maxxansa suuraa xiyyaara waraana qaama ishe irratti koodii 23 qabu maxxansa “Elizabeth Altaye” wajjin tokko dha (suuraa armaan gadii ilaala).
.
MFCn barreeffama kana sakkata’ee suuraan kun himannaa kana akka hin deeggarre mirkaneessera. Kanaaf barreeffamni kun Soba ta’un isaa madaalameera.
Waldhabdeen hidhannoo humnoota mootummaa fi gareewwan milishaa Faanoo gidduu jiru naannoo Amaaraa keessatti akka itti fufeti jira. Mootummaan humnoonni waraanaa naanoo Amaara keessa turaan gartokkee akka hidhannoo hiikkatanii fi dhaabbilee nageenyaa biroo kan akka poolisii federaalaa, ykn humna poolisii naannootti akka makaman ajajuu hordofeeeti dubbin kan ka’e. Mootummaan federaalaa Itiyoophiyaas erga gareen kun hidhatee naannichaa hedduu to’ate booda naannoo Amaaraatti labsii yeroo muddamaa labse jira.
Hagayya 5, 2015 walitti bu’iinsi naannoo Amaaraa keessatti deemaa jiru kanan lubbuu namoota hedduu galaafamu isa gabaasaalee fi maxxansaalee miidiyaa hawaasaa ni mul’isu.
Mootummaan haleellaa Faanoo irrati erga fudhate booda magaalota gurguddoo hidhattoota kana jalaa deebifachu isaas gabaafameera.
Ji’a Muddee keessa hogganaan raayyaa ittisa biyyaa Obbo Birhaanuu Juulaa waa’ee itti fayyadama diroonii yeroo dubbataniti namoota nagaa irratti akka hin xiyyeefane dubbachuun isaani ni yaadatama. “Dirooniin waraanaaf fi lolaaf kan ijaaramedha. Miidiyaa irratti diroonii akka qabnu beeksisuuf osoo hin taane waliin loluuf bitanne,” jechuun Dhaabbata Biroodkaastii Itoophiyaaf [EBC] dubataniru.
The post Suuraan Xiyyaarri Waraanaa Gara Goojjamiti Qajeelaa Jira Jedhu Soba appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post Viidiyoon Qoodame Bahirdariti Xiyyaaraa Gubachuu hin Agarsiisu appeared first on MultiFactCheck.
]]>Yaada Abbaltii: Akkaawuntii TikToki tokko viidiyoo xiyyaarri waraanaa L-100 jedhamu Bahirdar keesssati kufe kan jedhu qoode.
Murtoo: Soba. Viidiyoon kun yeroon isa kan turee fi bara 2013 waraana naannoo Tigraay keessa ture irraa kan fudhatamedha.
Akkaawuntii TikToki kan maqaa isaa “beemnethabtamu” jedhamufi kan hordoftoota kuma 62 ol qabu, viidiyoofi barreeffama afaan Amaariffattin akkana jechun qoode: “oduu hatattamaa: xiyyaarri waraanaa L-100 jedhamu bahirdaritti rukutamee jira” (suuraa armaan gadii ilaala).
Maxxansi akkaawuntii TikToki “beemnethabtamu” jedhamun kan qoodame kun deebii 13 ol argateera.
Haa ta’u malee viidiyoon akkaawuntichi itti fayyadame himannaa jedhame kana hin deggeru.
Viidiyoon kun meeshaa gubatee kan agarsiisu yoo ta’u barreeffamnii viidiyoo kana keessatti argamuu immo akkas jedha: “oduu hatattamaa : xiyyaarri waraanaa L-100 jedhamu Bahirdaritti rukutamee jira.”
MFC meeshaalee InVid fi WeVerify jedhamaan fayyadamuun viidiyoon kun kanaan dura maxxanfamuu isaa mirkaneessera. Meeshaaleen kun viidiyoofi barreeffama kanaan duraa hirame irraa sakkata’ee deebi argateera. Viidiyoon kun Waxabajjii 17, 2013 marsariitii oduu “Defense Redefined” jedhamuufi Waxabajji 16, 2013 fuulla Feesbukki “Eritrea Watch [EW]” jedhamu irratti maxxanfameera.
Barreeffamafi suuraa marsariitii oduu “Defence Redefined” qoode kan armaan gadii irra ilaala.
Viidiyoon kun Waxabajji 17, 2013 marsariitii oduu “Defence Redefined” irratti mata duree “Gerillas TDF C-130 Itoophiyaa – “All aboard dead” – VIDEO” jechuun bifa suuraafi bareefamaatin qoodamera. Waxabajjii 16 “Raayyaan Ittisa Tigraay (TDF)” kutaaleen ittisa qilleensaa xiyyaara geejjibaa C-130 kan humna qilleensaa Itoophiyaa (ETAF) rukutee kuffisuu isaa himate jira jechuunis ibseera.
“Xiyyaarichi har’a ganama naannoo kibba baha Tigraay magaalaa Gijet jedhamtutti akka kufe gabaafameera. Maddeen Tigraay suuraa xiyyaara caccabaa fi gubbataa agarsiisu maxxansaniiru” (suuraa armaan gadii ilaala).
Marsaritti Oduu SignalGeneriX [Defence Redefined] nageenyaa fi hariiroo idil-addunyaa irratti hojjata. SignalGeneriX akka dhaabbilee teeknooloojii ittisa Qophros barbaachisoo ta’an keessaa tokko ta’etti dha. SignalGeneriX bara 1997 erga hundeeffamee booda akka qajeelfama dhaabbataa fi qajeelfama isaatti, kenniinsa qorannoo fi misooma adda ta’e damee Adeemsa Mallattoo Dijiitaalaa [Digital signal processing or DSP] wajjin qunnamtii qaba.
Viidiyoon wal fakkaataa Waxabajji 16, 2013 fuulla Feesbukkii “Eritrea watch [EW]” irratti barreeffamni immo akkana jechuun qoodera: “TDF [Raayyaa Ittisa Tigraay] xiyyaara geejjibaa C130 kan dhoo’aa fi meeshaa waraanaa fe’ee ture rukutee buuse” jedha (suuraa armaan gadii ilaalaa).
“Eritrea watch [EW]” miidiyaa lammiilee fi gaazexeessitoota biyaa Ertiraa keessa jiran yoo ta’u,. Feesbuuki irrattis hordoftoota 7000 ol qaba.
Ragaa walitti qabame irratti hundaa’uun MFC viidiyoon “beemnethabtamu” akkan jechuun qoode “oduu hatattamaa: xiyyaarri waraanaa L-100 jedhamu Bahirdarittii rukkutame kufe” jechuun qoode soba ta’u isaa mirkaneefateera.
Waraanni naannoo Tigraay keessa Onkololeessa 24 bara 2013 hanga Onkololeessa 24 bara 2015 kan ture yoo ta’u, adda durummaan garee humnoota mootummaa federaalaa Itoophiyaa – kan humna waraana Ertiraa degerameefi Adda Bilisummaa Ummata Tigraay (TPLF) gidduti ture.
Waraanni naannoo Amaaraa Bitootesa bara 2015 humnoota milishaa Faanoo fi mootummaa Itiyoophiyaa gidduutti waldhabdee ta’een gara lola hidhannooti kan jijjiramedha dha.
Waxabajjii 16, 2013 xiyyaarri humna qilleensaa Itiyoophiyaa L-100-30 (MSN 5022) naannoo Gijet, Itiyoophiyaa balaa mudateen barbadaa’un isaa gabafameera. Gabaasni hin mirkanoofne kun akka mul’isutti yeroo waldhabdee hidhannoo naannoo Tigraay tureti ji’a Sadaasa bara 2013 xiyyaarichi “Raayyaa Ittisa Tigraayin (TDF)” rukutame kufeera.
Odeeffannoo waa’ee xiyyaarota ‘’L-100 fi C-130 Hercules’’
Dhaabata “Lockheed L-100 Hercules” xiyyaara geejjibaa waraanaa “C-130 Hercules” baay’ee beekamaa ta’ee fi gargarsaa hawaasaf akka ooluf Lockheed Corporation jedhamu kan hojatameedha.
Xiyyaara fe’umsaa L-100 kun keessumaa biyyoota hin guddanne keessatti faayidaa guddaa akka qaban mirkanaa’eera.
Xiyyaaronni C-130 lama qofti tajaajila Humni Qilleensaa Itiyoophiyaa [ETAF] keessa akka jiran gabaafamera. Xiyyaaronni lamaan kunneen Ameerikaan dandeettii bulchiinsa Ityoophiyaa guddisuuf akka dhiyeessite gabaasni ni mul’isa.
The post Viidiyoon Qoodame Bahirdariti Xiyyaaraa Gubachuu hin Agarsiisu appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post Al Ain Misrepresents Henley Passport Index Data appeared first on MultiFactCheck.
]]>Claim: Al Ain Amharic reports Ethiopia ranked 93rd globally in passport power, citing Henley Passport Index data, with France, Italy, Germany, Singapore, Japan and Spain leading the list
Verdict: False. Henley Passport Index for 2024 ranks Singapore first with France, Germany, Italy, Japan and Spain tied for second place. Ethiopia is ranked 94th not 93rd.
On July 7, 2024, Al Ain Amharic, a digital media outlet owned by a UAE company and based in Addis Ababa shared information on its Facebook page claiming that France, Italy, Germany, Singapore, Japan, and Spain all share the first place in the Henley Passport Index rank.
The post also stated that Ethiopia is ranked 93rd globally. This post was shared on Al Ain Amharic Facebook page which has over 730,000 followers and received 621 reactions, 34 comments and 24 shares by the time this article was published. (read more here)
Henley Passport Index is a globally recognized ranking that measures a country’s passport power based on visa free travel access. It utilizes data from the IATA (International Air Transport Association) to compare 199 passports to 227 destinations.
The claim that France, Italy, Germany, Singapore, Japan and Spain all place the first position in the Henley Passport Index rankings is false.
MFC examined the original source of Henley Passport Index and found that the 2024 global ranking places Singapore at the top with a visa free score of 195. France, Germany, Italy, Japan and Spain are not in the first position but instead ranked second with a visa free score of 194. Therefore, the claim that these countries are tied for the first place is incorrect.
Al Ain Amharic also reported that Ethiopia is ranked 93rd globally in the Henley Passport Index. However, according to the Henley Passport Index’s 2024 global rankings, Ethiopia actually shares the 94th rank with the Democratic Republic of Congo.
MFC’s examination of the Henley Passport Index’s original data reveals that Al Ain Amharic’s report contains false information. The accurate rankings for 2024 place Singapore in the first position followed by France, Germany, Italy, Japan and Spain in the second place. Additionally, Ethiopia is ranked 94th globally not 93rd as reported by Al Ain Amharic.
It is crucial for media outlets to ensure the accuracy of their information to maintain public trust and avoid the spread of misinformation.
Readers are encouraged to verify information from credible sources before sharing and to report any misinformation to [email protected]
Context
In Ethiopia, obtaining a passport is challenging and frustrating. Long wait times due to application backlogs and corruption have created a system that felt inefficient and unfair (read here).
According torecent statement of Selamawit Dawit, Director of the Immigration and Citizenship Service, people currently face a maximum wait time of two months to obtain a passport, unless they opt for urgent service (watch here).
The post Al Ain Misrepresents Henley Passport Index Data appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post Image of Captured Soldier Not Fit the Claim appeared first on MultiFactCheck.
]]>Claim: An X account claimed that “members of the 51st Regiment were destroyed in today’s battle and that the pictured individuals were captured during an operation in Gondar.”
Verdict: False. The image is outdated and unrelated to the current conflict in Amhara.
An X account named “የአማራ ፋኖ ጠቅላይ እዝ Official Page!” with over 21,000 followers shared an image with an Amharic caption in which a soldier appears to narrate that they could not anymore fight against the Fano militiamen and members of the 51st Regiment were destroyed in a battle. The tweet gave an impression also that the pictured individual(s) was (were) captured during an operation in Gondar, a city located to the north of the Amhara Regional State. The post received over 87 retweets and 8,000 views(see image below).
However, the image is outdated and unrelated to the ongoing conflict in Amhara Region – the conflict that erupted in April 2023 between the Ethiopian government and Fano militants. MFC observed that the aforementioned Twitter account repeatedly spreads disinformation.
Three weeks ago, on May 2, the same image was shared by a Facebook account named Mereja Tv, which has over 1.2 million followers. The post claimed that the image was related to the current conflict in Amhara, which is untrue (see image below).
However, this image too is outdated and unrelated to the current conflict in Amhara.
A Google Reverse Image Search reveals the image was first shared on social media on October 30, 2021, by a social media account named Stalin Gebreselassie. This individual is known for expressing support for the TPLF/TDF – a political party and an armed group – during the war in Tigray region of Ethiopia. Currently, he is based in Washington DC, USA, and works at Zara Media Network, a media that he reportedly founded.
Based on the result of the tool we used, MFC confirmed that the image shared by the X account claiming that “members of the 51st Regiment were destroyed in today’s battle and that the pictured individual(s) was (were) captured during an operation in Gondar” is false.
Context
The conflict in Amhara Regional State began in April 2023 when the Ethiopian military raided the Amhara region to disarm regional special forces and Fano militias – who disregarded the government’s announcement of disarming and integrating them into its formal security forces. This sparked resistance with the Fano Militiamen, finally leading to clashes with the federal government’s military forces. The situation remains tense, which has been resulting in death of civilians, causing significant damage to properties, and displacing hundreds of thousands people. Thus, the post has been circulating in this context.
The post Image of Captured Soldier Not Fit the Claim appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post Is the Former Ethiopian Military General Serving on the National Dialogue Commission? appeared first on MultiFactCheck.
]]>Claim: A social media influencer with the name Gumaa Saqqataa Gem claimed that General Kassaye Chemeda, former member of the Ethiopian National Defense Force (ENDF), has been included into the National Dialogue Commission (NDC). The post claimed that the inclusion of General Kassaye shows a “disrespect to the people”.
Verdict: Misleading
A Facebook account by the name Gumaa Saqqataa Gem, which has over 109,281 followers, posted a content claiming that General Kassaye Chemeda, a former ENDF member whose face is circled in the picture with yellow colour, was among the Commissioners of the Ethiopian National Dialogue Commission (NDC). The content was published along with a picture of the NDC Commissioners and other high officials and the claim received over 1200 likes, over 224 comments, and over 104 shares. Similar claims were also posted on Tigray Tribune and Tigray Today/ትግራይ ቱደይ, pages that have hundreds of thousands of followers.
The claim from Gumaa Saqqataa Gem reads: Nothing is disrespectful than including Kassaye Chemeda into the National Dialogue Commission, who supported ENDF over the War in Tigray asserting “crack them down, smash them down”.
However, after assessing the information provided on the Website of NDC and speaking to one of the Commissioners on a phone call, the MFC found that Chemeda is not among the Commissioners.
Thus, looking into the list of the Commissioners and confirming via phone call, MFC established that the claimed person is neither among the Commissioners of the National Dialogue Commission nor part of its staff members.
The supposed photo of the claim was found to be taken during the launching of the agenda setting event of the NDC in Addis Ababa and Chemeda was among the participants representing parts of the community of the city dwellers.
Therefore, MFC renders that both the text and the picture of the claim were taken out of context and found to be misleading.
Context
The Ethiopian National Dialogue (END) was established in December 2021 with an autonomous stance as part of Ethiopia’s peace initiatives. It has aimed at bringing major controversial national issues to the dialogue table, which have been at the core of dispute and conflict in the country. Right from its establishment, the NDC has been criticized for its lack of transparency, including the process of selecting the Commissioners. Thus, over 11 opposition parties, including the two major Oromo oppositions – the Oromo Liberation Front (OLF) and the Oromo Federalist Congress (OFC) – have boycotted participating in the dialogue.
Regardless of the lack of public trust and amidst the conflict in the Amhara and Oromia regional states, where armed insurgencies have been tense, the NDC continued its work. Although it lagged behind its schedule on the selection of representatives from parts of the community, it has now officially reached the phase of agenda setting. It was on the launching of this agenda setting event that General Kassaye Chemeda was seen. Chemeda is known for his strong critique against the Tigray People’s Liberation Front (TPLF) and he was active supporter of Abiy’s war campaign against TPLF in Tigray.
The post Is the Former Ethiopian Military General Serving on the National Dialogue Commission? appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post Video of Damaged Papaya Farm is Not in Tigray appeared first on MultiFactCheck.
]]>Claim: A Facebook account shared a video of a damaged papaya farm in Tigray regional state of Ethiopia, claiming that the destruction was caused by “Shabiya” – a reference often used for a ruling party in Eritrea.
Verdict: False. The video is not from Tigray.
On June 1, 2024, a Facebook account named “Habesha Habesha” shared a video that shows a damaged papaya farm with the caption: “This is what ‘Shabiya’ [the ruling party in Eritrea] did in Tigray.” The video garnered more than 970 reactions, over 1,000 shares, and over 330,000 views until this article is published.
However, the video is not from Tigray.
MFC examined the video using Fake News Debunker by InVID & We Verify to detect the authenticity of the claim InVID provided keyframes from the video, which MFC then checked through Google Reverse Image Search.
Image: Screenshot taken from InVID Keyframs
The results showed that the video is circulating on social media with a Hindi caption claiming that “The storm destroyed 99% of the papaya crop” in India.
Therefore, the video is actually from Tamil Nadu, a State in South India.
TIMES NOW, an English media outlet in India, and News18 India have reported that on May 29, 2024, thousands of papaya trees were damaged due to strong winds in Tamil Nadu, a state in the extreme south of India. The report further stated that the Tamil Nadu experienced heavy rainfall in recent days.
Image: Screenshot taken from News18 India Facebook page
Image: Screenshot taken from TIMES NOW Facebook page
Based on this information, MFC confirms that the video shared by the Facebook account claiming that the video shows the destruction of papaya farm caused by “Shabiya” in Tigray is false.
Context
In November 2020, fighting broke out between the Ethiopian government and the Tigray People’s Liberation Front (TPLF), a regional political party in Tigray, a region located north of Ethiopia bordering with Eritrea. Reports shows that the Eritrean forces entered the conflict supporting the Ethiopian government.
Eritrean forces (aka Shabiya) were accused of committing atrocities against civilians in Tigray, including extrajudicial killings, rape, and torture. The involvement of Eritrean forces in the conflict reportingly further complicated the situation and made it more difficult to resolve.
A ceasefire was declared in March 2022, but the conflict has not been fully resolved. Eritrean forces remain in Tigray, and there are ongoing reports of human rights abuses.
Thus, the post claiming that the Eritrean forces destroyed the papaya farm in Tigray circulates in this context.
The post Video of Damaged Papaya Farm is Not in Tigray appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post ወደ አማራ ክልል ሰራዊት እየገባ ነው በሚል የተሰራጨው መረጃ ሀሰት ነው appeared first on MultiFactCheck.
]]>የተጠቀሰው መረጃ፦ የኦሮሚያ ኃይል ወደ አማራ ክልል ለወረራ እየገባ እንደሆነ የሚገልጽ ጽሁፍ ከቪዲዮ መረጃ ጋር በ”X” ማህበራዊ ሚዲያ ተሰራጭቷል
ብያኔ:- ነገር ግን ጽሁፉ የጥላቻ ንግግር ሲሆን የቪዲዮ መረጃው ከአራት አመት በፊት የኦሮሚያ ፖሊስ ምርቃት ስነ-ስርዓት የሚያሳይ በመሆኑ MFC ሀሰት ሲል ፈርጆታል።
በአማራ ክልል በመንግስት ኃይላት እና በፋኖ ታጣቂዎች መካከል የቀጠለውን ግጭት መነሻ በማድረግ “Tordit- ቶ” የሚል ስያሜ ያለው የ”X” አካውንት “ይህ ስብስብ ለተዘጋጀበት 10ኛው የኦሮሞ ወረራ ስምሪት ወስዶ ወደ አማራ ክልል በመትመም ላይ ነው። የጭፍጨፋውን ፊሽካ አብይ አህመድ ነፍቶ አስጀምሯል። ይህ ስብስብ ለኮንቬንሽናል ጦርነት አይደለም የተዘጋጀው። የጀኖሳይድ አርሚ ነው።” በማለት አንድ ቪዲዮ አሰራጭቷል (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)
ተቀማጭነቱን በአዲስ አበባ ኦሮሚያ ክልላዊ መንግስት የሚተዳደረው የኦሮሚያ ብሮድካስቲንግ ኔትወርክ (OBN) አርማ ባለበት በዚህ ቪዲዮ ላይ ከ35 በላይ በሆነ ረድፍ የተደረደሩ የኦሮሚያ ልዩ ኃይል የደንብ ልብስ የለበሱ “ወታደሮች” ይታያሉ። (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)
MFC በልጥፉ ይዘት እና በቪዲዮው ላይ ማጣራት አድርጓል። በዚህም መልዕክቱ የተዛባ እና የጥላቻ ንግግር መሆኑን እንዲሁም ቪዲዮው በአሁኑ ወቅት ወደ አማራ ክልል እየገባ ያለ ጦር ነው ተብሎ የቀረበው መረጃ የተዛባ እና ሀሰተኛ መሆኑን አረጋግጧል።
የጥላቻ ንግግር
የመብቶች እና ዴሞክራሲ ዕድገት ማዕከል የተባለ ሀገር በቀል ሲቪል ማህበረሰብ ድርጅት በመጋቢት 2013 ዓ/ም ለህትመት ባበቃው የጸረ ጥላቻ ንግግር እና የተዛቡ መረጃዎች መለያ መመሪያ (ለማንበብ ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይጫኑ) የጥላቻ ንግግር ማህበረሰባዊና የዘር ውጥረቶችን እንደሚያባብስ እንዲሁም ለጥቃት እንደሚያነሳሳ ይገልጻል።
ተቋሙ በዚሁ ሰነዱ የጥላቻ ንግግር ተለይቶ የሚታወቅባቸው ባህሪዎች ንግግሩ ማንነት ላይ ያነጣጠረ ፣ ነውጥን የሚያበረታታ ፣ የፍረጃ ቃላትን የያዘ ፣ መልዕክቱ የደረሳቸው ተደራሲያን እርምጃ እንዲወስዱ የሚያበረታታ መሆኑን ይገልጻል።
በመሆኑም በዚሁ የ”X” አካውንት የተላለፈው መልዕክት ብሄር ላይ ያነጣጠረ ፣ ነውጥን የሚያበረታታ እና የፍረጃ ቃላትን በመጠቀም የጥላቻ መልዕክት አስተላልፏል።
ከአውድ ውጪ የተወሰደ ቪዲዮ
ከላይ ከተገለጸው መረጃ ጋር ተያይዞ የቀረበው የቪዲዮ ግብዓት ወደ አማራ ክልል እየገባ ያለ ጦር ሳይሆን የኦሮሚያ ክልል መንግስት ከአራት አመት በፊት የካቲት 29 ቀን 2012 ዓ/ም በቡልቡላ ማሰልጠኛ ማዕከል ለ30 ጊዜ የፖሊስ አባላትን ባስመረቀበት ወቅት የተቀረጸ መሆኑን MFC አረጋግጧል። (ይሄንን ማስፈንጠሪያ ይመልከቱ)
የክልሎችን የልዩ ኃይል አደረጃጀት ለመበተን እና በመከላከያ ሰራዊት ውስጥ ወይንም በመደበኛው የፖሊስ የጸጥታ መዋቅር ውስጥ የማደራጀት ውሳኔ መወሰኑን ተከትሎ በአማራ ክልል የሚንቀሳቀሱ የተለያዩ “የፋኖ” አደረጃጀቶች ውሳኔውን በመቃወም ከፌደራል መንግስት ጋር ግጭት ውስጥ መግባታቸው ይታወቃል።
በክልሉ የተቀሰቀሰው ግጭት ተከትሎ በሐምሌ 25 2015 ዓ/ም በክልሉ እንዲሁም እንደ አስፈላጊነቱ በመላው ኢትዮጵያ ተግባራዊ የሚሆን ለስድስት ወራት የሚቆይ የአስቸኳይ ጊዜ አዋጅ የታወጀ ሲሆን የህዝብ ተወካዮች ም/ቤት ጥር 24 2016 ዓ/ም ባካሄደው አስቸኳይ ስብሰባ ለተጨማሪ አራት ወራት እንዲራዘም አድርጎ ክልሉ በአስቸኳይ አዋጅ ስር ቆይቷል።
በአማራ ክልል በመንግስት ኃይሎች እና በፋኖ ታጣቂዎች መካከል አሁንም ድረስ በዘለቀው ግጭት የበርካታ ንጹሃን ህይወት ማለፉን ፣ ንብረት መውደሙን እንዲሁም ዜጎች ከቀያቸው መፈናቀላቸውን የኢትዮጵያ ሰብዓዊ መብት ኮሚሽን እና አለም አቀፍ ተቋማት ይፋ አድርገዋል።
The post ወደ አማራ ክልል ሰራዊት እየገባ ነው በሚል የተሰራጨው መረጃ ሀሰት ነው appeared first on MultiFactCheck.
]]>The post Suuraa fi Ibsa Obbo Leencoo Baatiiti kan Jedhame Wal Hinsimatu appeared first on MultiFactCheck.
]]>Yaada Abbaltii: Akkawuntii X tokko suuraa Obbo Leencoo Baatiitin walqabsise kana armaan gadi barreese: “Jechoonni kun jecha Ambaasaaddara ‘Itoophiyaa’ USAtti kan haaraa muudamaniiti. Biyyaa Ameerikaa (USA) keessatti inni bakka bu’aa dantaa Oromiyaa kan mudaa hin qabne ni ta’a.”
Murtoo: Suuraan gargaarame haala kan biraa irra kan fudhatameedha. Kanaafu dogoggora.
Maqaan isaa Sisay Mulu (Amoraw) jedhamufi hordoftoota kuma 18 ol akkaawuntii X (duraan Twitter) irra kan qabu, suuraa Obbo Leencoo Baatii, kan Sa’uud Arabiyaati Ambaasaaddara Itoophiyaa ta’an, barreeffama Afaan Ingiliffaatin wal qabsise Onkololeessa 17, 2016 qoodeera. Barreeffamichis: “Jechoonni kun jecha Ambaasaaddara ‘Itoophiyaa’ USAtti haaraa muudamaniiti. Inni bakka bu’aa dantaa Oromiyaa kutaa biyyaa Ameerikaa (USA) keessatti kan mudaa hin qabne ni ta’a. Jechoonni kun bara 2016 Hawaasa Oromoo Sa’udii Arabiyaa keessa jiran waliin haasa’aa tureedha” (Suuraa armaan gadii ilaala).
Barreeffamni jalqaba akkaawuntii X maqaan isaa “Sisay Mulu (Amoraw)” jedhuun qoodame kun ilaaltota 4000 ol kan argate yoo ta’u, hanga barreeffamni kun maxxanfamutti yeroo 48 ol qoodameera.
Muudama jedhame ilaalchise waanti qabatamaan yoo hin jirrele, suuraan akkaawuntichi itti fayyadamee fi yaadaa barreeffamicha wal hin simatu.
Barreeffamni guutu suuraan walin qooddame akkas jedha:
“Jechoonni kun jecha Ambaasaaddara ‘Itoophiyaa’ USAtti haaraa muudamaniiti.
Inni bakka bu’aa dantaa Oromiyaa kutaa biyyaa Ameerikaa (USA) keessatti kan mudaa hin qabne ni ta’a.
Jechoonni kun bara 2016 Hawaasa Oromoo Sa’udii Arabiyaa keessa jiran waliin kan haasa’ame tureedha.
Biyya Oromiyaa jedhamtu akka inni dhalatu gocha jirra. Yeroo daa’imni dhalatu dhiiguun hin oolu. Xiyyeeffannaan keenyas dhiiga Amaaraa dhangala’uuf osoo hin ta’iin, mucaa Oromoo dhalatuuf ykn Oromiyaa dhalatuufidha. Kun carraa isa dhumaa yoomiyyuu argachu hindandeenyedha. Yeroo bitachuuf ajandaa guyyaa guyyaan ajjeechaa guutuu Itiyoophiyaa keessatti raawwatamu cimsinee itti fufna. Dhiiga malee biyyi hundeeffamte waan hin jirreef. Biyyi guutuun fudhatamuu qofa osoo hin taane, bakkeewwan hundeeffama Oromiyaaf akka barbaachisootti ilaalaman hundi Oromiyaa guddittii keessatti hammatamu. Kana gochuuf hojii manaa keenya hojjenneerra. Pirojektiin gama Affaariin eegalame jira. Injifannoodhaan ni xumurra.”
MFCn hasawa kana Obbo Leencoon jechufi jechu dhiisu isaani ragaa qabatama hin arganne. Haa ta’u malee, MFCn meeshaa “RevEye Reverse Image Search” fayyadamee suuraa kana fakkatu kanaan dura maxxanfame argatera.
MFCn suuraa jalqabaa qoodame sana sakkata’ee, waggaa 4 dura Yuutubii Al Jazzira irratti mata duree “Itoophiyaan Abiy Ahmad jalatti duubatti deebi’aa jirti?” jedhuun maxxanfame argatera.
Maxxansi Yuutubii Al Jazziraa (Up Front) irratti Obbo Leencoo Baatii (yeroo sanatti Waajjira Gorsaa Olaanaa Muummicha Ministeeraa Itiyoophiyaa turan) gazexxesa Al Jazziraa waliin yeroo af-gaaffii godhani turan irra kan fudhatame ta’uu isa fi af-gaaffii gaggeffame irrattis akka yaada maxxansa akkawuntti X irrati barrefame kan hin tannee ta’uu isa MFCn mirkanefateera.
Dr. Abiy Ahmad bara 2010 sadaasa 24 Muummicha Ministeeraa Itoophiyaa erga ta’anii booda biyyattii keessatti jijjiramni abdii namatti horu mul’ate ture. Jijjiiramni guddaan tokko hariiroon dippilomaasii fi araarri Eertiraa waliin deebi’uu yoo ta’u, kanaafis Dr. Abiy badhaasa Noobeelii Nageenyaa badhaafamaniruu. Yeroo sanatti Obbo Leencoo Baatii Waajjira Gorsaa Olaanaa Ministira Muummee Itiyoophiyaa ta’uun tajaajilaniiru.
Itti aansuunis Itoophiyaan waldhabdee hidhannoo hedduu kan argite yoo ta’u, namoonni hedduun qe’ee isaanii irraa akka buqqa’an taasiseera. Walitti bu’iinsa kana keessaa tokko mootummaa federaalaa gidduufi Waraana Bilisummaa Oromo (WBO), Adda Bilisummaa Ummata Tigraay (ABUT) fi milishaa Faanoo kan ilaalatudha. Walitti bu’iinsi humnoota mootummaa fi ABUT gidduu ture kan dhaabate yoo ta’u, kan WBO fi milishaa Fannoo gidduu jiru ammallee akka itti fufeeti jira.
The post Suuraa fi Ibsa Obbo Leencoo Baatiiti kan Jedhame Wal Hinsimatu appeared first on MultiFactCheck.
]]>